Ändere die Welt!

Klimaatcrisis, economische crisis, vluchtelingencrisis, oorlog in Europa: dat er iets moet veranderen in de wereld is een understatement. Maar terwijl we blijven roepen: Ändere die Welt! (‘Verander de wereld!’), blijft de geschiedenis zich herhalen. Hoe verander je de wereld? We kennen de beelden van revolutie: in historische vorm met Franse vlag op de barricades, en in minder historische vorm met Viking-kostuum in het Amerikaanse Capitool. Kan de revolutie alleen plaatsvinden op het grote wereldtoneel, of begint de échte verandering in het klein: bij een ontmoeting, bij empathie en liefde voor de ander?

Brokstukken als bouwstenen

In Ändere die Welt! zien we een groep mensen die de brokstukken van de zoveelste revolutie gebruiken als bouwstenen om een nieuw bestaan op te bouwen. Beetje bij beetje komen de individuen met elk hun eigen achtergrond en geschiedenis steeds meer samen, en gaan een gemeenschap vormen: een revolutionair, die ontgoocheld uit de revolutie is gekomen; een oude man, die al vele revoluties zag komen en gaan en ooit zelf ook streed voor zijn idealen; een rouwende vrouw, die een dierbare verloor in de revolutie; een moeder met een politiek bewustzijn, die haar zoon uit grote zorg voor zijn toekomst wilt opvoeden tot wereldverbeteraar; en haar kind als beeld van de toekomst, die confronteert, activeert, verbindt en hoop biedt aan de volwassenen.

Pasticcio

Ändere die Welt! is een pasticcio (letterlijk: ‘pastei’). Historisch gezien kwam de pasticcio vooral in de 18de eeuw tot ontwikkeling. Omdat er in die tijd een enorme belangstelling was voor Italiaanse opera, werd er een vorm bedacht waardoor een breed publiek toegang kreeg tot het populairste materiaal uit nieuwe opera’s. Aria’s, ensembles en instrumentale stukken, afkomstig uit verschillende bestaande opera’s, gecomponeerd door een of meerdere componisten werden samengebracht, en voorzien van nieuwe teksten of een nieuwe handeling. Ändere die Welt! is in zekere zin een hedendaagse variant van de pasticcio. Ook hier wordt bekend operarepertoire gecombineerd met bekend en minder bekend liedrepertoire van onder meer Schumann, Sjostakovitsj, maar vooral ook van Hanns Eisler en de cabaretliederen van Kurt Weill op teksten van Bertolt Brecht. Het is allemaal muziek die haar inspiratie vond en gecomponeerd werd in tijden van revolutie. Bovendien worden in de voorstelling disciplines gecombineerd, door de toevoeging van spoken word en elektronische soundscapes.

Spoken word

“Als je in 2023 een voorstelling wilt maken die iets zegt over het nu, en je de kans hebt om een nieuwe collage te maken, dan voelt het incompleet om alleen stemmen uit de 19de en eerste helft van de 20ste eeuw te gebruiken,” aldus Mart van Berckel. Spoken word-artiest Amara van der Elst maakte in 2021 indruk met haar voordracht tijdens de dodenherdenking op de Dam en reflecteert in deze voorstelling vanuit een hedendaags perspectief en in de taal van nu op de noodzaak voor en de zoektocht naar verandering. Als een presentator, commentator, toneelmeester en verhalenverteller tegelijk, begeleidt ze de toeschouwer door de voorstelling en plaatst er haar vraagtekens bij.

Tijdloze barricades

Decor- en lichtontwerper Vera Selhorst zocht voor Ändere die Welt! naar een abstracte vertaling van de barricades. Tijdloos, en zonder specifieke plaatsaanduiding. Ze koos ervoor de barricades te bouwen met stoelen: onderdeel van ieders huisraad, en ten tijde van opstand daarom snel mee de straat op te slepen. Eenmaal achtergebleven vormen de lege stoelen bovendien een krachtig symbool voor de afwezigheid van degenen die er ooit op hebben gezeten. Om in die abstracte omgeving wel échte, invoelbare mensen te laten bewegen, zorgde kostuumontwerper Rosa Schützendorf ervoor dat de personages eruitzien alsof ze zo van de straat het podium op zijn komen lopen.

De wens vanuit De Nationale Opera was tweeledig: of Mart van Berckel in zijn voorstelling aan de slag wilde gaan met de thematiek van revolutie, en of hij dat met bestaande muziek wilde doen (een zogenaamde pasticcio-voorstelling). In zijn vooronderzoek stuitte hij op allerhande afbeeldingen die de collectieve beeldvorming van revolutie hebben bepaald, maar juist de afbeeldingen die toonden hoe het straatbeeld en de barricades eruitzien ná de revolutie, inspireerden hem het meest.

“Foto’s van Parijs na de revolutie in ’68, van het Capitool na de bestorming in 2021: naast de sporen van geweld en strijd, herkende ik heel veel melancholie in de beelden. In plaats van dat ik een nieuw begin zag, zag ik eigenlijk vooral een einde. Dat vond ik paradoxaal: het idee dat er na een gewelddadige revolutie een bepaald vacuüm ontstaat waarin je je kunt afvragen wat er nu wezenlijk is veranderd. Het stimuleerde me om door te denken over wat revolutie zoals we die nu kennen – als een plotselinge, grote omwenteling, die vaak met veel geweld wordt bewerkstelligd – echt betekent in onze huidige tijd? Het voelde ineens als iets heel naïefs.”

Als jonge regisseur, hij is nog maar 27 jaar oud, behoort Mart tot een generatie die op een andere manier tegen de wereld aankijkt: “Voor mijn generatie is de wereld zo complex en groot, en onze blik op de werkelijkheid zo geschakeerd, dat het eigenlijk heel moeilijk is om te zeggen: ‘oké, we doen dit en dan is de wereld verbeterd.’ Want hoe verander je de wereld écht? Die vraag hebben we als uitgangspunt genomen voor de voorstelling.” Het vertrekpunt was voor Mart al snel duidelijk: “Ik wilde de voorstelling zich laten afspelen op de dag ná de revolutie, op de verlaten barricades waar het stof van de strijd nog maar net is neergedaald, en in die situatie de vraag stellen: hoe nu verder?”

Liefde en revolutie

Een belangrijke inspiratiebron die al vroeg in de conceptfase werd ingebracht door kostuumontwerper Rosa Schützendorf, was het boek Liefde en revolutie (2021) van Lotte Spreeuwenberg. In het boek beschrijft Spreeuwenberg empathie als motor voor revolutie, en activisme als een beweging van liefde. Uit de inspiratiebron en de gesprekken over het concept van revolutie – die Mart het liefst met zijn volledige artistieke team voert – kwam naar voren dat Ändere die Welt! zou moeten gaan over een andere vorm van revolutie dan die we van de clichébeelden kennen: “Het is niet zo dat ik een antirevolutionaire voorstelling wilde maken, maar we hebben vaak het idee dat er pas iets verandert als we massaal de straat op gaan. Wat ik hoop te laten zien is dat maatschappelijke verandering zich niet exclusief op het grote wereldtoneel en in de grote revoluties afspeelt, maar dat het contact tussen twee mensen, de ontmoeting op kleine schaal, ook heel politiek kan zijn. Dat verandering begint bij toenadering, empathie en naar elkaar luisteren. Als toeschouwer verwacht je bij een voorstelling over revolutie misschien iets heel bombastisch, maar het leek mij juist heel spannend om iets kleins, intermenselijks te maken.”

Voor het ontwerp van het toneelbeeld werd gespeeld met een abstrahering van het clichébeeld. “Het was voor mij belangrijk dat het toneelbeeld tijdloos zou worden, dat je je vinger er niet helemaal op kunt leggen. Ik wilde voelen dat we ons ergens in de wereld bevinden, maar zonder tijd en plaats te specificeren. Vera Selhorst (decor- en lichtontwerper, red.) is begonnen met een visuele vertaling van de barricades. Maar om niet te veel in de richting van een Les Misérables-decor te bewegen, zocht Vera naar een abstrahering van het beeld door gebruik te maken van één materiaal om de barricades mee op te bouwen: stoelen. Stoelen behoren tot de huisraad, dus het zijn objecten die je snel mee de straat opneemt, maar het beeld van lege stoelen staat ook symbool voor de afwezigheid van mensen. In de kostuums zijn we daarentegen voor concreetheid en hyperrealisme gegaan. Rosa nam zich voor personages zo te kleden, dat ze eruitzien alsof ze zo van de straat naar binnen zijn komen lopen.”

Pasticcio

Ändere die Welt! is een pasticcio, een collagevoorstelling die van de grond af aan is opgebouwd met bestaand muzikaal materiaal. Er was nog geen verhaal, geen rode draad, personages, of dramaturgische lijn. “Als je een pasticcio maakt, dan ligt het gevaar op de loer dat het een soort ideeënvoorstelling wordt: dat het allemaal wel met hetzelfde thema te maken heeft, maar dat je je niet kunt identificeren met de personen op het podium. En omdat we vertrokken vanuit zo’n politiek, actueel thema, vond ik het ontzettend belangrijk om op zoek te gaan naar het emotionele en menselijke, naar heel herkenbare en invoelbare personages, die ook meteen heel leesbaar zijn. We hebben uit de muziek een aantal archetypes weten te destilleren, die we vervolgens naar het toneel konden vertalen.”

Een viertal personages ontsproten zo uit de muziek, en een vijfde, hedendaags, perspectief werd daar nog aan toegevoegd in de gedaante van Amara van der Elst, een spoken word-artiest. “Als je in 2023 een voorstelling wilt maken die iets zegt over het nu, en je de kans hebt om een nieuwe collage te maken, dan voelt het incompleet om alleen stemmen uit de 19de en eerste helft van de 20e eeuw te gebruiken. Ik streefde naar een zekere mate van meerstemmigheid in de voorstelling en Amara voegt een heel eigentijds geluid aan de voorstelling toe. Ze staat met beide benen in de actualiteit, en beheerst een manier van schrijven en voordragen die heel muzikaal is en zich daarom heel goed leent om muziektheater mee te maken.”

Dat betekent wat Mart betreft niet dat de kunstvormen opera en spoken word dicht bij elkaar liggen. Juist naar het contrast tussen de twee was hij op zoek: “Ik wilde de kunstvormen niet met elkaar vermengen, maar ze allebei in hun eigen kracht laten staan. Door de juiste montage, en door de elektronische soundscapes worden ze in elkaar geweven tot één geheel. In het maken van een pasticcio is het, volgens mij, belangrijk om te omarmen dat het een gefragmenteerde vorm is. Je kunt dat ook vóór je laten werken, in plaats van tegen je. Volgens mij moet je niet proberen om één logisch verhaal van A tot Z te maken, maar het is wel belangrijk dat het ritme van de avond goed klopt.” De soundscapes van Wouter Snoei verschillen in hun karakter volledig van de klankwereld van het LUDWIG ensemble, dat – samen met Pedro Beriso als pianist en muzikaal leider – op het podium plaatsneemt en zo ook een rol krijgt in de voorstelling. Ook Amara’s teksten contrasteren met het taalgebruik van de klassieke zangers: “Mijn uitgangspunt is om de dingen in het contrast met elkaar te laten werken,” aldus Mart.

Hedendaags perspectief

Amara neemt in de voorstelling een perspectief aan, vanwaaruit zij het geheel van buitenaf beziet: “Als een host, of een soort commentator of storyteller, vormt zij een brug tussen de toeschouwer en de wereld van de voorstelling. Zij is de baas over wat er gebeurt op het toneel, zij kan het geheel op ‘play’ en op ‘pauze’ zetten, het terugspoelen, of juist vooruitspoelen. Zij laat het doek opgaan en het aan het einde van de voorstelling weer vallen. Ze is de motor van de voorstelling en roept alle beelden op.” Omdat Amara’s stem een hedendaags aandeel in de voorstelling vormt, was het van belang dat zij voldoende vrijheid kreeg om haar eigen teksten te kunnen schrijven. Mart en Amara bleken inhoudelijk al snel op één lijn te liggen: “We vonden elkaar in onze visie op revolutie, op verandering, op het verlangen naar verandering. Maar ook in de afkeer tegen een soort blind activisme dat ook uitsluitend, of zelfs gewelddadig, kan werken. Voor ons gaat het veel meer om een vorm van verbindend activisme.” Mart gaf Amara vervolgens slechts één kader mee: “Ik heb haar gevraagd om alles vanuit een vraagvorm te schrijven. Dat is voor spoken word – een kunstvorm die juist heel activistisch en stellig van karakter kan zijn – helemaal niet gebruikelijk. Het leek mij veel interessanter om vragen te stellen, in plaats van stellingen te poneren, om zo voor de toeschouwer meer openheid te creëren. Tegelijkertijd vond ik het een spannende zoektocht naar hoe vragen ook activerend kunnen werken: vragen zijn nooit neutraal.”

De toekomst

Waar Amara een stem geeft aan het ‘nu’, staat het kind – afwisselend gespeeld door drie kindacteurs – als zesde personage symbool voor de toekomst. “Het kind is het enige niet sprekende óf zingende personage in de voorstelling, maar speelt wat mij betreft een hoofdrol. In de omgang met kinderen komen heel snel bepaalde wereld- of denkbeelden naar voren. We voeden kinderen op met ideeën over wat goed is en wat kwaad: dat vraagt  om uitspraken over hoe de wereld volgens ons in elkaar zit. Op die manier zet het kind de contrasten tussen de personages op scherp, omdat het in iedere interactie met het kind gaat over hoe de wereld in elkaar zit, of hoe het kind naar de wereld zou moeten kijken. Het kind is als een onbeschreven blad, dat door zijn omgeving beschreven wordt.”

Op de vraag hoe Mart hoopt dat de toeschouwer zijn voorstelling uitloopt is het antwoord resoluut: “hoopvol”. “Voor mijn generatie, of nog jongere generaties, kan het idee dat de wereld toch wel naar de haaien gaat soms verlammend werken. Het is daardoor makkelijk om in cynisme of passiviteit te verzanden. Maar ik hoop dat deze voorstelling juist een bepaalde optimistische blik in de hoofden van de toeschouwers kan planten. En ik verwacht helemaal niet dat mensen na het zien van deze voorstelling de straat op gaan om te protesteren. Wel dat ze het gevoel krijgen dat er verandering mogelijk is, en dat die verandering waarschijnlijk dichterbij is dan gedacht.”

Tekst: Jasmijn van Wijnen

Dirigent, arrangeur en pianist van Ändere die Welt! Pedro Beriso zag zich voor de uitdagende taak gesteld om een selectie van bestaande muziek te maken voor een voorstelling over revolutie met slechts vier zangers en een klein ensemble. Voortgekomen uit het idee om een voorstelling op basis van de muziek van Hanns Eisler te maken, vormde de Duitse muziek een beginpunt voor het verdere muziekhistorische sporenonderzoek naar muziek waarin de klanken van de revolutie – of verre echo’s ervan – hoorbaar zijn.

Je moet ergens beginnen. In het geval van Ändere die Welt! was dat dus Hanns Eisler. “Hanns Eislers muziek is niet bepaald onderdeel van de canon. Het is niet de bekendste muziek. Daarom wilde ik een combinatie met muziek die bij de toeschouwer eerder een belletje zou doen rinkelen,” aldus Pedro. “Toen dacht ik natuurlijk meteen aan Kurt Weill. Zijn muziek komt uit dezelfde periode, en Weill werkte net als Eisler met Bertolt Brecht als tekstschrijver voor zijn liederen. Bovendien werkten ze vanuit eenzelfde filosofie. Dus dat werd een premisse: Duitse componisten die geïnspireerd werden door de Russische Revolutie en hoopten op een vergelijkbare revolutie in Duitsland.”

Zoveel was duidelijk. Maar bij Eisler en Weill bleef de zoektocht niet. Pedro dook dieper de geschiedenis in, op zoek naar andere historisch belangrijke sociale revoluties, die Duitsland en de Duitse componisten hebben beïnvloed. Zo kwam hij om te beginnen uit bij Beethoven: “Beethoven is een componist, die de koers van de westerse klassieke muziek wat mij betreft heeft veranderd. Toen de Franse Revolutie plaatsvond was Beethoven nog jong, hij was een kind van de revolutie. De ideeën van de Franse Revolutie hebben hem en de kunstenaars van zijn generatie gevormd, in het bijzonder in hun visie op het maken van kunst: niet langer werd het gezien als een ambacht, maar als kunstenaarschap. Van die revolutie in de kunsten – de geschiedenis in gegaan als de romantiek – is Beethoven een sprekend voorbeeld. We kozen een fragment uit Fidelio, dat alle idealen van de Franse Revolutie en vrijheid van het individu in zich draagt, en uit Egmont, waarin het idee van de bevrijding van de onderdrukker centraal staat.”

Revolutie in de zaal

De historische lijn volgend, kon een ander ijkpunt in de revolutionaire muziekgeschiedenis niet over hoofd worden gezien: Aubers La muette de Portici. De anekdote in de muziekhistorie rondom dit werk is alombekend: tijdens een uitvoering van de opera, die over de Napolitaanse opstand tegen de Spaanse overheersing gaat, brak in de Muntschouwburg in Brussel de zogeheten Belgische Opstand van 1830 los. “De legende gaat dat de revolutionairen in de zaal hadden afgesproken om tijdens het duet “Mieux vaut mourir” (“Het is beter om te sterven”) in opstand te komen. We hebben het duet in onze voorstelling opgenomen en omgeschreven voor vier stemmen.” Een knipoog naar deze anekdote in een pasticcio over revolutie, kon haast niet ontbreken.

“Met Schumann en Wagner komen we in de ‘bourgeois’ revoluties van het midden van de 19de eeuw terecht. Schumann maakte in veel van zijn muziek gebruik van teksten van revolutionaire schrijvers, zoals Heinrich Heine. In de voorstelling zit zijn lied “Die beiden Grenadiere”. Het is geïnspireerd op La Grande Armée van Napoleon, maar je kan het tegelijkertijd op een ironische, cynische manier lezen. Heine overdrijft de nobelheid van de soldaten, waardoor er met een bepaalde kritische afstand naar het fanatisme van Napoleons aanhang kan worden gekeken.” Wagners relatie tot revolutie is helder: hij was een heel politiek activistisch componist, die om zijn activisme zelfs uit Dresden weg moest vluchten. Wagner vond asiel in Zwitserland, waar Mathilde Wesendonck – een vurig bewonderaarster van Wagner, en echtgenote van een rijke mecenas – hem hulp schonk. Wagner schreef zijn Wesendonck-Lieder op gedichten van diezelfde Mathilde Wesendonck.

Poëzie in plaats van propaganda

Omdat veel van de liederen in Ändere die Welt! zijn gebaseerd op gedichten, worden ze gekenmerkt door een openheid in de interpretatie. Hoewel de teksten niet openlijk politieke statements bevatten, is er met de kennis van de context waarin ze tot stand zijn gekomen wel degelijk een dergelijke ondertoon voelbaar. Dat geldt bijvoorbeeld voor de muziek van Rachmaninov. “Hij vluchtte in 1917 van het bolsjewistische regime, en de nostalgie en bitterheid waarmee hij van een afstand naar zijn land kijkt, komt helder naar voren in zijn lied “Uzh ty, niva moya” (“O jij, mijn graanveld”) op een tekst van Tolstoj, dat in de voorstelling zit.”

“En dan is er nog Sjostakovitsj, die er binnen de Russische Revolutie en de Sovjet-Unie een dubbele standaard op nahield: hij was zowel slachtoffer van, als collaborateur met het regime. In het lied dat we van hem gebruiken, wordt geprotesteerd tegen een zekere barbaarse kunstenaar. In die tijd werd het gelezen als een kritiek op de critici: Sjostakovitsj vreesde voor de censuur.”

Omdat Pedro ook coach is van De Nationale Opera Studio, en in die hoedanigheid de meeste zangers al goed kende, hield hij er in de selectie en verdeling van het repertoire rekening mee dat hij te maken had met jonge, talentvolle zangers, die aan het begin staan van hun carrière. “Het is geen ‘showcase’-voorstelling, maar ik wilde wel dat alle zangers een evenredige aanwezigheid zouden hebben op het podium en in deze voorstelling goed tot hun recht zouden komen. Daarom heb ik soms muziek getransponeerd, of liederen die oorspronkelijk voor een vrouwelijke stem zijn geschreven, aan een mannelijke stem gegeven. Een voorbeeld daarvan is “Cäsars Tod”, van Kurt Weill. In het ‘toneelstuk met muziek’ Der Silbersee wordt het lied ook echt als een lied benaderd: de zangeres wordt gevraagd tijdens een diner op te treden, ze neemt een harp en zingt deze ballade over Caesars dood. De referentie naar de wereld buiten de voorstelling, waar de nazi’s net de macht hadden gegrepen, is overduidelijk. Wij hebben vier personages in de voorstelling, en één ervan is ‘Een Revolutionair’. Daarom paste het beter om hem dit lied te laten zingen.”

Pasticcio

Een pasticcio maken is niet makkelijk. Waar er bij een nieuwe compositie totale creatievrijheid is, moet er bij een pasticcio worden gewerkt met bestaand materiaal. “Nadat er muziek was gevonden die aan al mijn ‘muzikale agenda’s’ voldeed, moest vervolgens met dat materiaal een spanningsboog gebouwd worden. Dat is bij het maken van een pasticcio de grootste uitdaging”, vindt Pedro. “Samen met Mart heb ik bepaalde liederen, die geschreven zijn voor één of twee personen, omgeschreven naar ensembles. Enerzijds voor de muzikale dramaturgie – we wilden geen opeenstapeling van solonummers – en anderzijds om uiting te geven aan de dramaturgische lijn waarin vier individuen en een kind steeds meer naar elkaar toe bewegen en een gemeenschap gaan vormen. Ook de soundscapes van Wouter Snoei en de spoken word van Amara van der Elst hielpen om het geheel samen te brengen en een dramaturgische spanningsboog te creëren. Ze zorgen ervoor dat de muziek in zijn eigen kracht kan staan.”

Omdat het originele muzikale materiaal van zoveel verschillende plaatsen en tijden afkomstig is, en voor uiteenlopende bezettingen werd gecomponeerd, is Pedro zelf hard aan het arrangeren geslagen. “We hebben muziek die is geschreven voor symfonische orkesten – die van Beethoven en Auber –, we hebben muziek die oorspronkelijk voor alleen piano en stem werd geschreven, én we hebben de muziek van Weill en Eisler die voor jazzorkest met saxofoons en percussie is bedoeld. Ik wilde al die verschillende muzikale werelden samenbrengen door ze te arrangeren voor een ensemble dat bestaat uit een strijkkwintet, drie houtblazers en een piano. Maar ik wilde ook de originele kracht van de muziek behouden en daar respectvol mee omgaan. Sommige muziek heb ik om die reden op een meer symfonische manier georkestreerd, en daarnaast zijn er veel stukken die ik op een kamermuziekachtige, of juist jazzy manier heb gearrangeerd. Soms laat ik de musici echt soleren, op andere momenten nemen ze meer een begeleidende rol aan, en er zijn ook momenten waarop alleen de piano begeleidt. Ik heb de piano bijvoorbeeld in de Rachmaninov-muziek een grote rol gegeven, als een knipoog naar alle fantastische pianomuziek die hij heeft gecomponeerd. De Hanns Eisler-liederen zijn zo duidelijk cabaretesk in stijl, dat ik heb gezocht naar een improvisatie-achtige, ad libitum-kleur, waarin de piano leidt en tegelijkertijd solistisch kan zijn.”

LUDWIG

Voor Ändere die Welt! werd een klein ensemble met musici van LUDWIG samengesteld. De musici zijn aanwezig op het podium, en op die manier onderdeel van de voorstelling en het toneelbeeld. LUDWIG is bij uitstek geschikt voor een productie als Ändere die Welt!,  vond ook Pedro: “Het is zo’n jonge, levendige en gretige groep artiesten, met niet alleen uitstekende muzikanten, maar vooral ook performers die ervoor openstaan om veel meer te doen dan hun instrument te bespelen. We wisten dat we daarop konden rekenen.” In Ändere die Welt! zullen de artiesten van LUDWIG dan ook veel meer zijn dan begeleidende musici.

Ook Pedro zal zelf op het podium te zien zijn. Voor hem is dat van toegevoegde waarde: “Ik hou van performen, ik ben het gewend om op het podium te staan en haal daar veel plezier uit. Ik heb eerder al eens een Così fan tutte van achter de fortepiano gedirigeerd en die voorstellingen behoren tot mijn beste artistieke ervaringen. Het vereist van de andere musici ook een andere focus, de bewegingen zijn kleiner en we moeten veel actiever samenspelen, zoals dat altijd het geval is bij kamermuziek.” Ook op muzikaal vlak vormt Ändere die Welt! op die manier een zoektocht naar de revolutie op kleine schaal, in kleine bezetting en met kleine bewegingen in gang gezet.

Tekst: Jasmijn van Wijnen