Hoe Anansi the stories of the world bevrijdde

Tekst: Maarten van Hinte 

Een boek is een boek is een boek. Het is wat het is, en blijft wat het is. Als je ze naast elkaar zet, of op elkaar stapelt, kan je een muur bouwen. Of een huis. Of zelfs een paleis. Het is wat het is, en het blijft wat het is. 

Een tori is geen boek: het is een verhaal dat je hoort en doorvertelt. Met een tori kan je geen muren bouwen, want hij blijft nooit op een plek. Wanneer hij opeens opduikt in de hoek van je kamer kan je hem met je slipper meppen. Toch duikt hij gewoon in de andere hoek weer op, als een kakkerlak of een spin. Net als een kakkerlak of een spin of een rijstkorrel in je haren reist hij ongemerkt met je mee.

Een tori is van iedereen. Jij kan ermee beginnen, een ander kan hem overnemen, een derde kan hem afmaken. Of niet. Dit is een tori. En ik begin:

Ze noemen mij B’Anansi. Anansi betekent spin in het Akan. Dat is een taal uit West-Afrika, waar nu Ghana ligt. Daar is de spin een boodschapper tussen de mensen en de Goden. De spin reist in zijn spinnenweb hier op aarde naar de hemel en weer terug. Soms vertelt Anansi de spin de waarheid en soms ook niet. Soms doet hij goed. Soms niet.

Vijfhonderd jaar geleden ging voor sommige Akan-mensen de hemel op slot. En niet alleen voor hen. Ook voor Yoruba-mensen, Igbo-mensen, Fulani-mensen, Wolof-mensen, voor heel veel mensen uit Afrika. Europa-mensen kwamen met schepen om ze te roven en te verhandelen. Ze werden verscheept naar een wereld die Europa-mensen ‘nieuw’ noemden, omdat zij daar de nieuwe machthebber waren. De gevangenen die aan boord werden gedwongen, waren mensen, de gevangenen die de oversteek overleefden, werden gezien als vee. Tenminste, door de Europeanen. Anansi reisde mee. 

Zo kwam de spin met zijn verhalen aan wal in wat nu Suriname is, en Guyana, en Jamaica, en Curaçao, en Aruba, en Bonaire, en nog veel meer plekken in de ‘nieuwe’ wereld. Maar hij was geen boodschapper meer van de Goden, want de hemel was op slot. Hij werd boodschapper van Afrika-mensen die de hemel wilden openen. Zijn tori’s hielden het deksel op een kier. Het werden verhalen van weerstand en verzet.

Anansi is niet veranderd. Hij is nog altijd goed en slecht, soms te vertrouwen en soms niet – hij is zoals de mensen zijn. Zijn tori’s zijn wel veranderd. Zij gaan niet meer over Goden, maar over mensen. Goede mensen, slechte mensen en hosselaars. Dat zijn mensen die steeds nieuwe manieren zoeken om te overleven. Mensen die zijn zoals Anansi is.

Dit is het begin van het boek Hoe Anansi de verhalen van de wereld bevrijdde, dat Maarten van Hinte schreef op basis van zijn libretto voor deze voorstelling en dat geïllustreerd werd door Brian Elstak. Het boek is verkrijgbaar via iedere boekwinkel én is voor € 17,50 te koop in de foyer van ons theater.