Modern ballet: hedendaagse dansvormen
Modern ballet is een hedendaagse dansvorm die zich losmaakt van de vaste structuren van het klassieke ballet. Waar klassieke en verhalende balletten vaak gebaseerd zijn op bekende verhalen of sprookjes, draait het bij modern ballet om abstractie, emotie en beleving. In plaats van een duidelijke plot of personages staat de innerlijke wereld van de danser centraal. Bewegingen zijn minder gebonden aan vaste posities en technieken, en choreografen zoeken vaak naar nieuwe manieren om muziek, ruimte en lichaam met elkaar te verbinden.
Abstract ballet, een veelvoorkomende vorm binnen het moderne ballet, laat het verhaal volledig los en focust op de pure kracht van beweging. Dansers drukken gevoelens en ideeën uit via hun lichaam, zonder dat daar altijd een verhaallijn bij komt kijken. De grens tussen klassiek en modern vervaagt regelmatig, waardoor deze stijl zowel herkenbaar als vernieuwend aanvoelt. Het resultaat is een vorm van dans die niet alleen gezien wordt, maar vooral ook gevoeld.
Bekende choreografen binnen het moderne ballet
Modern ballet is mede gevormd door een aantal invloedrijke choreografen die elk op hun eigen manier grenzen hebben verlegd. Hans van Manen, een van de grootmeesters van het hedendaagse ballet, staat bekend om zijn heldere stijl waarin klassieke techniek wordt gecombineerd met een moderne, vaak minimalistische esthetiek. Zijn werk kenmerkt zich door muzikaliteit, menselijke relaties en een subtiele spanningsopbouw. Van Manen heeft met zijn indrukwekkende oeuvre het profiel van het moderne ballet in Nederland en daarbuiten blijvend beïnvloed.
Een andere toonaangevende naam is Wayne McGregor, een Britse choreograaf die bekendstaat om zijn innovatieve en extreem fysieke choreografieën. Hij werkt vaak op het snijvlak van dans, technologie en wetenschap, en maakt abstract werk waarin het lichaam centraal staat als expressief en intellectueel instrument. McGregors balletten zijn intens, gelaagd en visueel grensverleggend, en worden wereldwijd opgevoerd door vooraanstaande gezelschappen.
Ook choreografen als Crystal Pite en William Forsythe hebben het moderne ballet een nieuwe richting gegeven. Pite combineert poëzie met fysieke intensiteit en legt de nadruk op menselijke kwetsbaarheid en collectieve beweging. Forsythe, voormalig leider van Ballett Frankfurt, wordt beschouwd als een pionier in het deconstrueren van de klassieke ballettechniek en het opnieuw opbouwen ervan in een hedendaagse context.
Voorbeelden van moderne balletten in ons repertoire
In seizoen 2025 – 2026 danst Het Nationale Ballet een reeks moderne werken van onder anderen Hans van Manen, Rudi van Dantzig, Toer van Schayk en Juanjo Arqués.
Monument voor een gestorven jongen
In Monument voor een gestorven jongen (1965) schetst Rudi van Dantzig de innerlijke strijd van een jongen die worstelt met zijn homoseksualiteit, net als Van Dantzig dat in zijn jeugd deed. Het uit nachtmerrieachtige scènes opgebouwde werk was destijds zó baanbrekend dat het de aandacht trok van balletlegende Rudolf Nureyev. Zijn vertolking van de rol van de ‘gestorven jongen’ zorgde voor de internationale doorbraak van zowel Van Dantzig als Het Nationale Ballet.
7e Symfonie
Toer van Schayk liet zich in 1986 voor zijn 7e Symfonie door Beethovens Zevende inspireren tot een ballet vol levenslust, dynamiek en vitaliteit. In sommige delen wervelen de twintig dansers op ritmisch stuwende muziek over het toneel, terwijl Van Schayk op het tweede, meer beschouwende deel een emotioneel portret schetst van twee mannen die elkaar uiteindelijk niet kunnen bereiken. Zijn juichend ontvangen 7e Symfonie werd bekroond met de VSCD-Choreografieprijs.
IN FLUX
Naast beide meesterwerken presenteren we de wereldpremière van IN FLUX van Juanjo Arqués, op nieuwe muziek van componist (en Project Rembrandt-winnaar) Thomas van Dun. Behorend tot de nieuwe generatie dansmakers benadert Arqués genderidentiteit met een eigentijdse, open blik. Volgens hem houden we nog te veel vast aan binaire opvattingen over sekse en identiteit. Met een abstracte, poëtische danstaal pleit hij in IN FLUX voor meer erkenning van ‘vloeibare’ identiteiten, zodat iedereen zich gezien en gewaardeerd kan voelen.
Monument voor een gestorven jongen, 7e Symfonie en IN FLUX zijn onderdeel van het programma Monument.
5 Tango’s
Toen Hans van Manen voor het eerst muziek van de Argentijnse componist Astor Piazzolla hoorde, was het liefde op het eerste gezicht. Hij moest en zou er een ballet op maken! In zijn 5 Tango’s – op vijf composities van Piazzolla – combineert Van Manen de onderhuidse passie van de tango met de koele distantie van de klassieke ballettechniek, waarbij hij bewust wegblijft van verwijzingen naar ballroom of Latijnse folklore. Met het opzwepende werk voor veertien dansers zette hij niet alleen Piazzolla op de kaart in Nederland, het ballet groeide ook uit tot een van de meest gedanste Van Manen-choreografieën wereldwijd.
5 Tango’s is onderdeel van Paquita / Carmen / 5 Tango’s, een afwisselend programma met klassiek en modern repertoire.
Live
Van Manens Live, op pianomuziek van Franz Liszt, ontroerde generaties toeschouwers en werd geroemd als magistraal en vernieuwend. Het concept lijkt eenvoudig, maar is artistiek baanbrekend: een danseres is zowel live op het podium te zien als gefilmd door een cameraman. Wat zijn oog door de lens ziet, zien wij op een groot videoscherm: live. Daarnaast zijn we, live én in flashback, getuige van haar ontmoetingen met een man, een relatie die inmiddels door pijn en agressie is getekend.
Live maakt deel uit van Hans van Manen in Carré, samen met Kammerballett, Two Pieces for HET en Black Cake van de grootmeester.
Hoe herken je een modern ballet?
Moderne balletten onderscheiden zich van klassieke producties door hun abstracte vorm en sobere presentatie. Vaak ontbreekt een traditioneel decor en wordt het toneel leeg gehouden, zodat de focus volledig op de dans ligt. De bewegingstaal is hoekiger, minder vloeiend en laat klassieke lijnen bewust los. Dansers bewegen in onverwachte richtingen, met scherpe overgangen en ritmische accenten. Ook de muziekkeuze speelt een rol: moderne balletten worden vaak gedanst op hedendaagse of minimalistische composities, en soms zelfs op stilte of gesproken tekst. Samen vormen deze elementen een stijl die niet zozeer een verhaal vertelt, maar een sfeer of gevoel oproept.
Moderne versus klassieke balletten
Een klassiek ballet als Notenkraker & Muizenkoning vertelt een verhaal in scènes, met sprookjesachtige decors, kleurrijke kostuums en muziek van Tsjaikovski die elk personage en elke overgang begeleidt. De rollen zijn duidelijk gedefinieerd en het bewegingsvocabulaire volgt strikte klassieke lijnen.
In een modern ballet als Concertante van Hans van Manen draait alles om vorm, structuur en muzikaliteit. Er is geen decor, geen verhaal en geen personages: enkel dansers, ruimte en muziek. De bewegingen zijn helder, afgemeten en soms hoekig, met een onderlinge spanning die in de dans voelbaar blijft. Waar klassiek ballet betovert, zoekt modern ballet de directe lichamelijke aanwezigheid op.
Muziek en decor in moderne balletten
Moderne balletten maken vaak gebruik van hedendaagse of minimalistische muziek, die de structuur en sfeer van de choreografie sterk beïnvloedt. Naast Arvo Pärt, John Cage en Erkki-Sven Tüür klinken ook werken van Steve Reich, Philip Glass, Henryk Górecki en David Lang. Waar klassieke balletten vaak uitbundige decors gebruiken, kiezen moderne makers juist voor leegte of geometrische vormen: vlakken, lijnen of lichtpatronen die het lichaam ruimte geven. Het toneelbeeld is functioneel, helder en abstract, en draagt bij aan een geconcentreerde sfeer waarin de dans zelf centraal staat.
Veelgestelde vragen over moderne balletten
Kan ik moderne balletten begrijpen zonder verhaal?
Moderne balletten vertellen vaak geen verhaal. In plaats daarvan draait het om beweging, sfeer en muziek. Je hoeft dus niets te verklaren of precies te snappen. Het belangrijkste is wat het bij jou oproept als kijker.
Voor wie is modern ballet geschikt?
Voor iedereen die nieuwsgierig is naar dans. Je hoeft geen ervaring te hebben of klassiek ballet te kennen. Moderne balletten laten je op een andere manier naar dans kijken: verrassend, direct en soms ontroerend.
Is moderne dans altijd abstract?
Niet altijd. Sommige stukken zijn heel abstract, andere roepen juist emoties of situaties op. Vaak is er geen vast verhaal, maar wel een gevoel of thema dat centraal staat.
Moet ik voorkennis hebben om van moderne balletten te genieten?
Nee, zeker niet. Moderne balletten zijn juist toegankelijk doordat ze minder ‘uitleg’ nodig hebben. Alles wat je hoeft te doen, is kijken en voelen. Er is geen juiste interpretatie.
Duurt een modern ballet de hele avond?
Vaak niet. Moderne balletten worden meestal in combinaties gepresenteerd, met meerdere korte stukken op één avond. Dat zorgt voor afwisseling in stijl, sfeer en muziek.
Is er livemuziek bij moderne balletten?
Soms wel, soms niet. Sommige voorstellingen hebben een live-orkest of pianist, andere maken gebruik van opgenomen muziek. De keuze past altijd bij de sfeer van het stuk.