Hans van Manen

Hans van Manen (Nieuwer-Amstel, 1932) wordt internationaal erkend als een van de grootmeesters van het hedendaagse ballet. Inclusief zijn balletten voor televisie heeft hij meer dan 150 balletten gecreëerd, alle voorzien van zijn onmiskenbare signatuur. Helderheid in structuur, een geraffineerde eenvoud en een afkeer van onnodige decoratieve franje vormen de kernelementen van zijn uiterst muzikale choreografieën, waarin het altijd draait om menselijke relaties, echter zonder anekdotisch te worden.

Van Manen kreeg zijn eerste balletlessen eind jaren veertig van de vorige eeuw van Sonia Gaskell. Zij nam hem in 1951 op in haar groep Ballet Recital. Vervolgens danste Van Manen bij het Ballet van de Nederlandse Opera en Les Ballets de Paris van Roland Petit. In 1955 debuteerde hij als choreograaf met Olé, Olé, la Margarita. Al voor zijn derde creatie, Feestgericht, werd hij bekroond met de Staatsprijs voor Choreografie. Vanaf 1960 werkte Van Manen afwisselend bij de twee belangrijkste dansgezelschappen van Nederland: hij was gedurende tien jaar mede artistiek-directeur van het Nederlands Dans Theater en daarna achtereenvolgens huischoreograaf van Het Nationale Ballet (1973-1987) en Nederlands Dans Theater (1988-2003). Sinds 2005 is hij wederom als vaste choreograaf verbonden aan Het Nationale Ballet.  

Behalve door Het Nationale Ballet, Nederlands Dans Theater en Introdans – de drie Nederlandse ‘hoeders’ van het Van Manen-repertoire – worden Van Manens choreografieën door ruim negentig buitenlandse gezelschappen uitgevoerd. Bij elke instudering van zijn balletten is hij nog altijd intensief betrokken; in de repetitiestudio voert hij de regie wat betreft de interpretatie van zijn werk en zet hij op onnavolgbare wijze de laatste puntjes op de ‘i’.

Tot Van Manens belangrijkste ‘dansmuzen’ bij Nederlands Dans Theater en Het Nationale Ballet behoren (in chronologische volgorde) Gérard Lemaître, Marianne Sarstädt, Alexandra Radius en Han Ebbelaar, Coleen Davis, Rachel Beaujean, Fiona Lummis, Sol Léon, Sabine Kupferberg en Igone de Jongh. Onder de vele buitenlandse dansers met wie Van Manen werkte, bevinden zich wereldsterren als Anthony Dowell, Marcia Haydée, Natalia Makarova, Rudolf Nureyev, Oeljana Lopatkina en Diana Vishneva.

Voor zijn afzonderlijke balletten en voor zijn grote betekenis voor de kunsten in het algemeen ontving Van Manen talloze belangrijke prijzen, waaronder de Erasmusprijs, de Prix Benois de la Danse Life Achievement Award, de Grand Prix à la Carrière, de VSCD Oeuvreprijs en de Duitse Musikpreis voor zijn geniale muzikaliteit. Tijdens het Hans van Manen Festival dat Het Nationale Ballet in 2007 rond zijn vijfenzeventigste verjaardag organiseerde, werd de meesterchoreograaf benoemd tot Commandeur in de Orde van de Nederlandse Leeuw. In 2017 volgde de benoeming tot Commandeur in de Franse Ordre des Arts et des Lettres en in 2018 ontving hij uit handen van koning Willem-Alexander de Eremedaille voor Kunst en Wetenschap van de Huisorde van Oranje, vanwege ‘zijn enorme bijdrage aan de kunsten in Nederland en het ballet in het bijzonder’.

Sinds 2013 is Van Manen beschermheer van de Nationale Balletacademie en in 2015 trad hij als lid toe tot de Akademie van Kunsten. Behalve als choreograaf is Van Manen ook tien jaar uiterst succesvol als fotograaf actief geweest. Zijn werk is in boekvorm gepubliceerd en was te zien op internationale tentoonstellingen.

In seizoen 2023/2024 danst Het Nationale Ballet Hans van Manens Frank Bridge Variations in het programma Four Temperaments (16-30 september 2023) en zijn ballet Concertante in het programma Dancing Dutch (30 maart-14 april 2024).

Prijzen

• 2018: Eremedaille voor Kunst en Wetenschap van de Huisorde van Oranje
• 2017: Commandeur des Arts et des Lettres (Franse ministerie van Cultuur)
• 2017: Oeuvreprijs Vereniging van Schouwburg- en Concertgebouwdirecties
• 2016: Grand Prix à la Carrière
• 2013: Gouden Eeuw Award
• 2013: Benoeming tot beschermheer Nationale Balletacademie
• 2013: Prix Benois de la Danse voor Variations for Two Couples
• 2007: Commandeur in de Orde van de Nederlandse Leeuw
• 2005: Benois de la Danse Life Time Achievement Award
• 2005: Grand Pas Award
• 2004: Musikpreis der Stadt Duisburg
• 2004: Deutsche Tanzpreis
• 2000: Erasmusprijs
• 1998: Archangel, Edinburgh Festival Critics Award
• 1997: Gino Tani International Prize
• 1996: Bob Angelo Penning van het COC
• 1993: Deutsche Tanzpreis
• 1992: Officier in de Orde van Oranje-Nassau
• 1991: Sonia Gaskell-prijs
• 1991: Choreografieprijs Vereniging van Schouwburg- en Concertgebouwdirecties voor Two
• 1957: Staatsprijs voor Choreografie voor Feestgericht