Regisseur Gregory Caers en student Liv Paszkiewicz over Codes
“Kunst kan het huidige individualisme ondermijnen”
In de nieuwe voorstelling Codes, een bijzondere samenwerking tussen regisseur Gregory Caers en studenten van onder meer de MBO Theaterschool Rotterdam, staan rituelen en werken vanuit de onderbuik centraal. Aanleiding voor deze gloednieuwe productie in het Opera Forward Festival is het 750-jarig bestaan van Amsterdam. Een gesprek over zijn aanpak.
In Codes betreden maar liefst 170 performers het hoofdtoneel van Nationale Opera & Ballet. Gregory Caers is niet onbekend met het werken op grote schaal. “Ik hou van de energie die een grote groep met zich meebrengt. Wat ik in mijn voorstellingen doe, is de onderbuikgevoelens van spelers aan elkaar verbinden. Dat creëert een synergie bij de performers en dat is ook precies waar rituelen en theater elkaar raken.”
Caers werd gevraagd een voorstelling te maken ter gelegenheid van 750 jaar Amsterdam. “Ik ben gaan nadenken over de stad en kwam uit bij het idee van de kracht van rituelen in een samenleving. Rituelen zijn oeroude vormen waarin mensen samenkomen om te vieren of te verwerken. Ze stellen ons in staat verbinding te maken,” legt hij uit. Hij wijst erop dat rituelen lange tijd door religie werden gedomineerd, maar ziet een nieuwe rol weggelegd voor kunst: “In Codes creëren we zeven nieuwe, fysieke rituelen, geïnspireerd door diverse culturen. Het doel is dat toeschouwers deze rituelen niet alleen meemaken, maar er ook een persoonlijke verbinding mee aangaan.”
Een intuïtieve aanpak
Caers vindt het belangrijk dat de voorstellingen die hij maakt altijd mede gecreëerd worden door de spelers die je op het podium ziet. Volgens student Liv Paszkiewicz, die voor het tweede jaar deelneemt aan een project van Gregory Caers tijdens het Opera Forward Festival, is werken met Caers een proces dat volledig draait om intuïtie. “In het begin heb je vaak maar een uur om in groepjes aan een opdracht te werken. Daardoor leer je om te vertrouwen op je onderbuikgevoel. Het is een manier van maken die heel anders is dan wat we op de theaterschool leren,” vertelt ze.
“Ik merk dat wanneer je een groep mensen voorbij laat gaat aan techniek, dat de performance aan emotionele impact wint,” zegt Caers. “Dat bereik je door je spelers op een punt te krijgen waarop ze niet meer nadenken, maar vertrouwen op hun eigen lichaam. En precies daar ligt de verbinding met rituelen die de gemeenschap aanspreken. Dat zit niet in je hoofd, maar in je lichaam.”
Daarbij is het wat Caers betreft ook belangrijk dat de studenten in groepsverband werken. “De performers hebben als individu niets te winnen in mijn voorstellingen. Het is in mijn ogen de taak van de kunst om het individualisme in de maatschappij te ondermijnen. Onze maatschappij gaat al genoeg over het individu, en het wordt tijd om te zien wat mensen samen kunnen bereiken. Ik denk dat de wereld van vandaag daar meer bij gebaat is.” Paszkiewicz voegt daaraan toe: “Wat je voelt tijdens de performance is de kracht van de massa. We doen het echt samen. Dat was vorig jaar met 60 mensen al zo. Dit jaar worden dat er 170.”
Gregory Caers
“Kunst kan het huidige individualisme ondermijnen”
Vertrouwen
Om die intensiteit te bereiken, is er vertrouwen nodig. “Ik behandel de spelers nooit als studenten, maar heb een professionele kunstenaarsrelatie met hen. Ik neem wat zij maken serieus, waardoor zij mijn werk ook serieus nemen. Dan wordt één plus één drie.” Wat Paszkiewicz is bijgebleven van afgelopen editie is precies die indruk: “We voelden ons serieus genomen. Het was de eerste keer in onze opleiding dat we onderdeel waren van zoiets groots. We repeteerden in Nationale Opera & Ballet – wat op zichzelf al ontzettend speciaal voelde – en we kregen ook de kans om andere voorstellingen te zien. Je onderdeel voelen van zo’n festival doet wat met je, het geeft motivatie en energie om door te gaan met wat je doet.”
Gregory Caers
“Ik behandel de spelers nooit als studenten, maar heb een professionele kunstenaarsrelatie met hen”
Gregory Caers
“Onze maatschappij gaat al genoeg over het individu”
Volwaardige kunst
Caers’ wil de studenten in hun kracht zetten. Precies dat doel houdt ook componist Bas Gaakeer, waarmee Caers al langer samenwerkt, voor ogen. “Wat ik in beweging zoek, zoekt Bas in muziek. Hij slaagt er met zijn composities in om mensen zichzelf te laten overstijgen. De studenten leren vertrouwen op het geluid dat ze kunnen produceren, waarbij technische imperfecties niet zorgen voor een verlies aan intensiteit of zeggingskracht. Bij deze editie krijgen we daar ook nog eens een 80-koppig studentenkoor bij, dat muzikale ondersteuning aan de fysieke en soms ook vocale performance van de MBO-studenten gaat geven. Daar kijk ik zelf ontzettend naar uit.”
Voorbij de techniek, naar het punt waarop de spelers zichzelf overstijgen, dat is waar het bij Caers om draait. “Of je nu met kinderen, studenten, amateurs of getrainde professionals werkt, als je mensen in hun kracht zet, dan kun je kunst creëren die zichzelf overstijgt. Als ik een opera zou regisseren met een aantal grote zangers, dan zou ik niet van hen moeten vragen wat ik van mijn studenten vraag. Daar ligt hun kracht niet. Andersom moet ik van mijn studenten geen operawaardige zangprestaties verwachten. Waar ik wel naar kan zoeken is hun kracht, naar wat ze te zeggen hebben, hun energie, hun overtuiging. Als je dat als maker in de verf zet, dan is dat volwaardige kunst.”
Tekst: Maxim Paulissen / Jasmijn van Wijnen
Codes (OFF) is te zien in Nationale Opera & Ballet van 16 tot en met 21 maart 2025
