Je luistert naar de audio-inleiding bij de wereldpremière van de nieuwe opera We Are The Lucky Ones van componist Philip Venables, regisseur en librettist Ted Huffman en librettist Nina Segal. Mijn naam is Laura Roling, ik ben dramaturg bij De Nationale Opera en ik ga je in vogelvlucht voorbereiden op je operabezoek. We Are The Lucky Ones is een bijzondere nieuwe opera met een grote ambitie.
De opera vertelt namelijk niet het verhaal van enkele personages, zoals zoveel opera’s, maar probeert het verhaal te vatten van een hele generatie. Van de generatie die in de jaren 40 in West-Europa geboren werd, om precies te zijn. Wat maakt deze generatie nou zo bijzonder? Nou, deze mensen werden tijdens of kort na de Tweede Wereldoorlog geboren, ze waren kind tijdens de wederopbouw, in een tijd van grote schaarste en Europa lag voor een groot deel in puin.
Maar wat deze generatie na een slechte start vervolgens in hun leven meemaakte is ongekend in de geschiedenis van de mensheid. Een explosieve economische groei, de inrichting van de verzorgingstaat, ingrijpende technologische ontwikkelingen zoals smartphones, het internet, toenemende globalisering en veranderende sociale verhoudingen. En natuurlijk, het leven is niet voor ieder individu binnen deze generatie op dezelfde manier verbeterd.
Ongelijkheid is immers ook nu nog de wereld lang niet uit. Waar je wieg staat kan nog steeds een leven positief of negatief beïnvloeden, maar als je uitzoomt en kijkt naar het grote plaatje kun je absoluut stellen dat de ongelijkheid in West-Europa sinds 1945 over de gehele linie sterk is afgenomen. Bijna iedereen in deze generatie heeft het beter gekregen dan hun ouders en grootouders.
Ze hebben meer kansen gekregen om door te leren, om een huis te kopen, misschien een of meerdere auto’s, verder te reizen, het vliegtuig te pakken uiteindelijk. En je kunt met recht stellen dus dat deze generatie er eentje is van lucky ones, van mensen die geluk hebben gehad. Maar die mate van groei binnen één mensenleven zal door de kinderen en kleinkinderen van deze generatie hoogstwaarschijnlijk niet geëvenaard kunnen worden.
De economie zal niet meer zo explosief groeien. Om nog maar te zwijgen over de huidige geopolitieke situatie en de gevolgen van de klimaatcrisis die ons bedreigen. Maar hoe kijkt deze generatie zelf terug op hun leven? Wat waren daarin de sleutelmomenten? Waar hebben ze spijt van? En wat voor wereld laten ze achter? En hoe kijken ze er zelf naar? Dat zijn vragen die het artistieke team van We Are The Lucky Ones fascineerde.
Om deze vragen te beantwoorden zetten componist Philip Venables en librettisten Ted Huffman en Nina Segal niet zozeer hun eigen fantasie aan het werk, maar kozen ze ervoor om een team van maar liefst zes onderzoekers aan te stellen uit verschillende taalgebieden. Deze onderzoekers spraken met in totaal zo’n tachtig mensen die geboren werden in de jaren 40 van de twintigste eeuw. De geïnterviewden woonden in Nederland, België, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Zwitserland, Duitsland, Oostenrijk, Denemarken, Zweden, Noorwegen, de Faroeilanden en IJsland.
En er was nog een enkeling tussen die uit de Verenigde Staten kwam, maar al snel werd besloten om de focus toch volledig op West-Europa te richten. Een behoorlijke waslijst aan landen dus. Aan de hand van een vragenlijst vertelden deze geïnterviewden over hun werk belangrijke aankopen, personen van wie ze hielden, reizen die ze hadden gemaakt en dingen waar ze spijt van hadden.
En ook werd hun gevraagd naar hun beeld van de toekomst. Dat was niet altijd optimistisch. Van deze gesprekken kwamen transcripties en vertalingen terecht bij het Engelssprekende artistieke team.
En zij hadden de taak uiteindelijk om een overweldigende stapel van zo’n 350 a4’tjes met uitgeschreven interviews door te werken. Ze lazen de interviews grondig en gingen hierin op zoek naar de rode draden en de centrale thema’s. En ook opvallende zinswendingen en woordkeuzes noteerden ze.
Tussen de interviews zaten een aantal indrukwekkende individuele verhalen. Zo was een van de geïnterviewden verwikkeld geraakt in een mesgevecht op een strand in Vietnam. Maar dat soort spannende, uitzonderlijke verhalen legden componist Philip Venables en librettisten Ted Huffman en Nina Segal doelbewust naast zich neer.
Waar zij namelijk naar zochten waren niet de spannende uitzonderingen, maar de gedeelde ervaringen, de tendensen, de gemiddelden. Zo kwamen ze tot een grotere, collectieve geschiedenis van een generatie. Het libretto kreeg de vorm van een collage, een mozaïek van meer dan zestig verschillende herinneringen en ervaringen, die geordend zijn van 1940 tot nu.
We Are The Lucky Ones is een opera voor acht zangers met rolnamen die simpelweg van een tot acht zijn genummerd. De performers in deze opera, die acht, vertrokken geen individuele of vastomlijnde personages van begin tot eind. Maar in plaats daarvan roepen ze in iedere scène, de opera heeft er dus zo’n zestig, steeds weer de herinneringen van iemand anders op.
Als spreekbuizen worden geïnterviewd, zetten ze steeds weer, als het ware, een ander masker op. Soms voelt de combinatie van zanger of zangers en de herinneringen die ze delen heel natuurlijk en vanzelfsprekend, maar op andere momenten kiest het artistieke team ervoor om het contrast te benadrukken tussen de performer en de stem en het verhaal dat je hoort. Een treffend voorbeeld hiervan is de scène waarin een tenor kortstondig een Oost-Duitse alleenstaande moeder belichaamt.
Die vertelt hoe ze in 1989 zorgen heeft over haar toekomst in het kapitalistische Westen. Naast soloscènes bevat de opera scènes waarin een dynamische vorm van collectieve storytelling centraal staat. Een treffend voorbeeld daarvan is de scène waarin een tenor de herinnering ophaalt aan het eten van zijn eerste sinaasappel en terwijl hij dat vertelt, vertolken de overige zeven zangers uit het ensemble unisono de stem van zijn moeder die aan haar kind uitlegt hoe je een sinaasappel pelt.
De muziek die klinkt is zoet en zwoel totdat de sinaasappel een zure smaak blijkt te hebben. De compositie van Philip Venables bevat behoorlijk veel invloeden uit muziek uit de jaren 40 en 50. De muziek die deze generatie in hun jeugd hoorde. Swing, invloeden van oude Hollywood muziek en bigband met veel koper en percussie. Ook bevat de opera veel dansmuziek en wordt er op het podium veel gedanst en bewogen. Bijvoorbeeld wanneer het zangersensemble in een zinderende driekwartsmaat bezingt hoeveel geluk ze hebben gehad dat ze op middelbare leeftijd nog gezond en gelukkig getrouwd zijn.
We Are The Lucky Ones neemt het publiek mee in de herinneringen van deze generatie. Van hun vroege jeugd tot hun ouderdom. Soms zijn de herinneringen persoonlijk, soms hangen ze samen met grote politieke gebeurtenissen.
Naast de gezongen herinneringen hoor je in deze opera beschouwende gesproken teksten waarin de antwoorden van de geïnterviewden op de vraag over de toekomst centraal staan. Een grote vraag is misschien of de geïnterviewden die de opera zullen bezoeken zichzelf zullen herkennen in de voorstelling. Misschien wel, want het libretto van de opera put immers uit interviews die met hen afgenomen zijn en hun woorden en ervaringen.
Maar het is net zo goed mogelijk dat ze zich er niet in herkennen. Het artistieke team heeft er immers voor gekozen om juist de gemeene delers uit te lichten, de dingen die niet opvallend en niet zeer individueel zijn. En ook is er bij het maakproces een zekere afstand tussen de interviewden en het artistieke team geweest.
Het artistieke team baseerde zich immers op vertalingen van transcripties van gesprekken die ze dus niet zelf hebben gevoerd. En herinneringen die de geïnterviewden gedeeld hebben, die zijn per definitie subjectief. Iedereen kleurt bij het navertellen van zijn eigen leven zijn eigen verhaal.
Zo is uit echte input, echte verhalen iets ontstaan dat tegelijkertijd authentiek, maar ook kunstmatig is. De grens tussen waarheid en fictie is een vage in deze opera. Wat komt rechtstreeks uit interviews? Wat is er door de makers geselecteerd, bewerkt en misschien zelfs vervormd naar hun eigen visie op deze generatie? Dankjewel voor het luisteren naar deze inleiding.
Mocht je meer willen weten over de opera, dan kun je in het theater en online het programmaboek lezen. En ook kun je 45 minuten voor aanvang van de opera in het theater terecht voor een uitgebreidere inleiding. Veel plezier.
