New beginnings

Het heeft iets weg van een renaissance, om opnieuw van start te gaan na die vreemde tijd waarin we nauwelijks voor een live-publiek konden spelen. “New beginnings is de vlag waaronder het nieuwe seizoen vaart. Het geeft aan dat we helemaal inzetten op die herstart – zowel thematisch als in de samenstelling van het programma. Ook is er een nieuwe chef-dirigent en een nieuwe, brede groep kunstenaars die we aan het publiek willen voorstellen. Hun creativiteit en hun artistieke zoektocht inspireren ons om opera op andere manieren te maken en te presenteren.”

De programmering van De Nationale Opera is op de toekomst gericht, zonder het verleden uit het oog te verliezen. “Het is een soort herbronning: we kijken enerzijds terug naar de oorsprong en de rijke geschiedenis van de opera en anderzijds denken we vooruit. Daarin zoeken we naar een evenwicht en verscheidenheid. Onze programmering bevat zowel diepgaande interpretaties van het repertoire als uitdagende experimenten.”

Nieuwe chef-dirigent

De komst van de 31-jarige chef-dirigent Lorenzo Viotti is uiteraard een belangrijk moment: “Met Lorenzo hebben we een uitzonderlijke artiest aan ons huis kunnen binden. Hij is visionair, begaafd en charismatisch en treedt artistieke ontmoetingen en experimenten met een groot enthousiasme tegemoet.” Dat blijkt al uit de twee producties waarmee hij het seizoen in september opent, met ‘zijn’ Nederlands Philharmonisch Orkest. “De seizoensopener Zemlinsky’s Der Zwerg is een echt meesterwerk van een van de geniaalste componisten van het begin van de twintigste eeuw. Het is een indrukwekkend werk dat de kracht van opera verbindt met een urgent, diep menselijk thema: hoe gaan we met de ander om? De Nederlandse film- en theaterregisseur Nanouk Leopold voert de regie en maakt hiermee haar operadebuut.” In dezelfde maand staat ook Haydns Missa in tempore belli op het toneel. Geen concertante opvoering van deze mis, maar een echte voorstelling waarin meerdere kunstvormen samen worden gebracht. “Het was Lorenzo’s grote wens om het Koor van De Nationale Opera, een van de
belangrijkste artistieke pijlers van ons gezelschap, en de dansers van Het Nationale Ballet samen te brengen. De jonge regisseur Barbora Horáková laat, in nauwe samenwerking met choreograaf Juanjo Arqués en elektronisch componist Janiv Oron, Haydns compositie
in dialoog treden met hedendaagse kunsten.”

Later in het seizoen keert Lorenzo Viotti terug voor de muzikale leiding over een nieuwe productie van Tosca. “Lorenzo heeft een bijzondere liefde voor Puccini, en beschouwt zichzelf als een pleitbezorger van zijn
opera’s. Hij wil de scherpte en dramatische kracht die in deze werken schuilen sterker benadrukken, in tegenstelling tot een uitvoeringstraditie die vooral het gemakkelijke sentiment opzoekt. Daarin heeft hij een
uitstekende partner in regisseur Barrie Kosky. Kosky is een echte rasverteller. Een regisseur die de partituur door en door kent en zich door de muziek laat leiden in zijn vertaalslag naar het toneel. Met zijn pakkende regiestijl zal hij de duistere zijde van Tosca niet uit de weg
gaan. Voor hem is dit werk een echte opéra noir.” Tosca vormt de aftrap van een langere samenwerking tussen Viotti en Kosky: de komende seizoenen zullen nog twee nieuwe Puccini-producties volgen, met een climax in het Puccini-jaar 2024.

Nieuwe verhalen

De Nationale Opera werkt ook samen met Het Nationale Ballet in een tweede productie. Sophie de Lint: “Ik ben ontzettend blij dat we, naast Missa in tempore belli, de wereldcreatie Hoe ANANSI the Stories of the World bevrijdde coproduceren. Het is een nieuwe familievoorstelling met een multidisciplinaire aanpak waarin componist Neo Muyanga, tekstschrijver Maarten van Hinte, regisseur Kenza Koutchoukali, en choreograaf Shailesh Bahoran het centrale team vormen. Zij laten ons kennismaken met de spin Anansi, een vindingrijke, grappige en vriendelijke achtpoter, die iedereen te slim af is. De verhalen rond Anansi hebben een grote reis gemaakt vanuit Afrika naar Amerika, en zijn door ons koloniaal verleden in Nederland terechtgekomen. Met Neo Muyanga als componist presenteren we voor het eerst werk van een (Zuid-)Afrikaanse componist. Dat is een mijlpaal voor ons gezelschap, omdat de kunstvormen opera en ballet geworteld zijn in een West-Europese traditie. In onze veranderende wereld kunnen we die traditie verrijken door open te staan voor andere culturen. De verhalen van Anansi zijn echt de uitdrukking van een kruising van culturen.”

Een groot aantal artiesten uit Nederland

Het speelplan voor het seizoen 2021/22 bevat opvallend
veel artiesten uit Nederland. “De corona-tijd gaf ons meer dan ooit de mogelijkheid om lokale banden te versterken. Het resultaat daarvan zien we in dit nieuwe seizoen terug. Er is de openingsproductie in regie van Nanouk Leopold. En van de Nederlandse componisten Michel van der Aa (Upload), Leonard Evers (Goud!) en Mathilde Wantenaar (Een lied voor de maan) kunnen we eindelijk opera’s voor een live publiek spelen. Regisseur Jetske Mijnssen, die internationaal gewaardeerd
wordt om haar indringende psychologische karakterisering, komt naar De Nationale Opera voor Donizetti’s Anna Bolena, een werk dat de aftrap vormt van een driejarige cyclus van Donizetti’s koninginnenopera’s. Naast gevestigde namen als Ivo van Hove (herneming van Salome) en Pierre Audi (wereldpremière Eurydice –
Die Liebenden, blind), verheugen we ons er ook op om met de jongere generatie makers te werken, waaronder Manoj Kamps, Lisenka Heijboer Castañón, Kenza Koutchoukali en Robin Coops."

Werken als collectief

“In de afgelopen periode, waarin we uit noodzaak op korte termijn moesten programmeren, hebben we ondervonden hoe waardevol het kan zijn om de precieze invulling van een project wat langer open te houden. Zo kunnen we beter inspelen op actuele gebeurtenissen
en wat kunstenaars willen vertellen.” Een belangrijk voorbeeld van zo’n project was FAUST [working title] van Manoj Kamps en Lisenka Heijboer Castañón. “Op korte termijn creëerden zij, opererend als collectief met de andere leden van het artistieke team, een inspirerende
muziektheaterproductie die inspeelde op actuele thema’s in de samenleving. Deze werkwijze heeft zijn effect gehad op de ontwikkeling van projecten als Hoe ANANSI the Stories of the World bevrijdde en Missa in tempore belli. Onder de vlag [Collective Works] krijgt FAUST [working title] tijdens het Opera Forward Festival van 2022 een concreet vervolg met een nieuw project van Manoj Kamps en Lisenka Heijboer Castañón.”

Outcasts

Een van de rode draden in het seizoen is de figuur van de outcast en mechanismen van uitsluiting. “Manoj en Lisenka concentreren zich in de voorbereiding op hun project op dit thema, maar ook elders is het aanwezig. In Zemlinsky’s Der Zwerg bijvoorbeeld, waar een kleine
man als risée beschouwd wordt, een gegeven dat regisseur Nanouk Leopold opentrekt naar de vraag van respect voor het anderszijn. Maar ook in een uiterst bekende titel als La traviata (letterlijk: zij die van de weg afdwaalde) vinden we in het hoofdpersonage Violetta Valéry iemand die door de maatschappij wordt vermorzeld. Regisseur Tatjana Gürbaca legt in haar puntige enscenering, op het scherpst van de snede, dit conflict bloot. Ook het personage Max uit Der Freischütz voelt
de druk van de samenleving en is door mechanismen van uitsluiting vatbaar geworden voor verleiding door duistere krachten. De veelgeprezen Russische regisseur Kirill Serebrennikov heeft voor dit werk een apart concept uitgewerkt waarin het Koninklijk Concertgebouworkest, onder leiding van Riccardo Minasi,
een prominente plaats krijgt."

Orpheus en Renaissance

Het seizoensthema New Beginnings verwijst ook naar de fascinerende beginperiode van de opera. De mythe van de zanger-minnaar Orpheus vormt een van de ‘oerverhalen’ van het genre en staat centraal in drie
projecten. “In het project Le lacrime di Eros gaan dirigent Raphaël Pichon en regisseur Romeo Castellucci op zoek naar de innovatieve durf en inspiratie van de renaissance-operamakers. In hun creatie brengen ze de verschillende gedaantes van de liefde samen: haar kracht, haar energie, maar ook haar tragiek en lijden. Ze gaan net zo te werk als de renaissance-componisten. Ze zoeken de dialoog tussen verschillende makers, in dit geval tussen muziek van componisten als Caccini, Peri en Monteverdi en elektronische composities van Scott Gibbons. Dit is een project waar ik persoonlijk bijzonder enthousiast over ben omdat het die geest van herbronning, die ook in de andere projecten aanwezig is, zo exemplarisch laat zien.” Orpheus komt terug in twee andere producties in het Opera Forward Festival 2022. “De wereldpremière van Manfred Trojahns opera Eurydice – Die Liebenden,
blind opent het festival, in een regie van Pierre Audi. Daarnaast verkent de jonge Nederlandse theatermaker Robin Coops met VR-pionier Avinash Changa in zijn project Orphée | L’Amour | Eurydice, geïnspireerd door Glucks opera Orphée et Eurydice, hedendaagse liefdesrelaties vanuit verschillende perspectieven. Dit werk ontstaat in samenwerking met de Nederlandse Reisopera en Opera Zuid en zal in het hele land te beleven zijn.”

Jong publiek

Een belangrijk speerpunt is de programmering voor een jong publiek. “Ook kinderen moeten de magie van opera en muziektheater kunnen ervaren op het hoogste niveau. Daarom presenteren we dit seizoen maar liefst vier titels voor jong publiek: Kriebel en Goud! van
Leonard Evers, Een lied voor de maan van Mathilde Wantenaar, en op het grote podium Hoe ANANSI the Stories of the World bevrijdde.”
Daarnaast krijgt het jongvolwassen publiek de nodige aandacht: “We organiseren dit seizoen twee Operaflirts, waarbij we de generale repetities van Don Giovanni en La traviata openstellen voor jong publiek
dat zo op een laagdrempelige manier kan kennismaken met twee meesterwerken uit de operaliteratuur.”

De Nationale Opera Studio

Jong operatalent wordt ontwikkeld door De Nationale Opera Studio, die onder de bezielende leiding van Rosemary Joshua zijn vierde seizoen ingaat. “De zorgvuldig gescoute jonge artiesten krijgen de kans om te zingen naast grote, gevestigde wereldsterren in onder meer Der Zwerg, La traviata en Salome. En ze hebben hun jaarlijkse eigen productie. Dit seizoen is dat Denis & Katya, een kameropera van Philip Venables in regie van Ted Huffman, die het verhaal vertelt van twee jongeren die voor het oog van social media tot zelfmoord overgaan. Het is een krachtige productie die de prestigieuze FEDORA-prijs gewonnen heeft en de jonge generatie op het lijf geschreven staat.”

Films

Naast live-voorstellingen op het podium, presenteert DNO in het nieuwe seizoen ook een aantal films. “Een langgekoesterde droom van operaregisseur Christof Loy komt uit met Springtime in Amsterdam. Voor deze film liet hij zich inspireren door de romantiek en melancholie van de operette, maar ook door het werk van Jacques Demy, een meester van de Franse cinema. Ik kijk ook heel erg uit naar de documentairefilm Crazy Days van Sanne Rovers. Zij draaide deze film, waarin het leven van jonge internationale operasterren centraal
staat, tijdens het tumultueuze, door veranderende coronamaatregelen
gedomineerde productieproces van Le nozze di Figaro in oktober 2020. Last but not least raad ik van harte de filmversie van Michel van der Aa’s nieuwe opera Upload aan, die een mooie en bijzondere
aanvulling vormt op de live-ervaring.”

Posterbeelden

Dat DNO opera ziet als een verzamelpunt en ontmoetingsplek voor kunstvormen en generaties, blijkt ook uit de posterbeelden van dit seizoen: “Een groep jonge, nog niet zo lang geleden in Nederland afgestudeerde kunstenaars, werd onder leiding van Bart Hess geselecteerd en kreeg de operatitels uit het programma gepresenteerd. Daarmee konden ze vrij aan de slag. Zij presenteren, volledig in lijn met het motto van dit seizoen, een nieuwe en verfrissende kijk op opera.”