Liberation – het thema van Opera Forward Festival 2023
Tekst: Lune Visser
Met grensverleggende muziektheaterproducties, verdiepende programma’s en bijzondere samenwerkingen zoekt De Nationale Opera binnen het Opera Forward Festival (OFF) naar nieuwe geluiden. Vrijheid en bevrijding is in deze festivaleditie het centrale thema: van de boerderijdieren die zich in Animal Farm bevrijden van het juk van hun meesters tot de vrijheidsdrang van de iconische performer Joséphine Baker en het streven naar een andere, betere wereld in Ändere die Welt!. Maar ook in de contextprogrammering, de gesprekken en de studentenprojecten speelt het thema een belangrijke rol. We vroegen verschillende betrokkenen bij het festival naar hun ideeën rondom bevrijding en vrijheid.
SJARON MINAILO
Operaregisseur en curator OFF LABS
“Het feit dat de meeste studenten die ik begeleid binnen de LABS (OFF-projecten waarin studenten op verschillende manieren aan de slag gaan met opera, red.) juist nog nooit met opera te maken hebben gehad, is voor mij – en voor de kunstvorm zelf – heel bevrijdend. Zij benaderen opera niet vanuit een traditie, een conventie of ideeën over wat opera zou moeten zijn, maar meer vanuit de essentie van de kunstvorm: de samenkomst van muziek, theater en toneelbeeld. Uiteindelijk is de belangrijkste rol van opera – en van kunst in het algemeen – om ruimte te geven aan de vrije verbeelding. We zijn in ons dagelijks leven zo gewend om rationeel en categorisch na te denken, dat we ons voorstellingsvermogen een beetje verwaarlozen. Opera, en haar hoge mate van ‘onwerkelijkheid’, dwingen ons om te denken in metaforen en emoties, en daardoor om onze verbeeldingskracht te blijven gebruiken.”
STEPHANIE PAN
Stemkunstenaar OFF SOUNDS
“Hoewel ik van origine klassiek ben geschoold, gaat mijn creativiteit op slot als ik denk aan klassieke zang. Vrijheid heb ik pas ontdekt toen ik mijn stem als ‘instrument’ ging beschouwen. Het is niet alleen een zangapparaat – het gaat veel verder dan dat. Het is een klankkast, het geeft ritme, het kan soundscapes creëren en emoties vertolken. Die openbaring heeft me veel vrijer gemaakt, waardoor ik me nu als stemkunstenaar gemakkelijk met mijn fantasie kan verbinden. Muziek moet raken omdat het klopt – het moet een puur geluid uit jezelf zijn.”
ALICE YEUNG
Componist in OFF LABS: Performing Arts
“Binnen het project waar ik in de OFF LABS aan werk, ervaar ik vrijheid in het niet gebonden zijn aan slechts één muziekstijl: we zijn niet bang om klassieke operazang met techno, elektronische muziek of zelfs Artificial Intelligence-muziek te vermengen. Dat speciale gevoel van bevrijding wil ik ook overbrengen op het publiek; ik wil graag dat bezoekers de muziek begrijpen, zonder dat ze de tekst kennen. De contrasterende muziekstijlen helpen hierbij, door een specifiek gevoel en een passende sfeer te creëren – ze ‘bevrijden’ het publiek van opera in traditionele zin.”
MART VAN BERCKEL
Regisseur Ändere die Welt!
“Vrijheid bestaat eigenlijk alleen binnen bepaalde kaders; zonder begrenzing kun je jezelf ook niet bevrijden. Een creatieproces is voor mij daarom een soort spanningsveld: wanneer leg je als maker opties vast en wanneer houd je juist de ruimte open om je te laten verrassen door wat er tijdens repetities gebeurt? Ik probeer vooral niet alles dicht te smeren voor de toeschouwer: ik laat vraagtekens bewust staan, zodat het publiek eigen interpretaties kan ontwikkelen. Juist dan blijf je als kijker actief en word je gemotiveerd om je fantasie aan het werk te zetten. Precies daarin ontstaat vrijheid.”
BARBARA ’T JONCK
Deelnemer OFF LABS: Arts & Science
“Vrijheid ervaar ik op het moment dat iemand me in een discussie verrast met een antwoord waarvan ik denk: ‘zo had ik het nog niet bekeken!’ Door samen te reflecteren op opera, komen we tot allerlei nieuwe inzichten in de kunstvorm. Ook zijn in de groep studenten waarmee ik werk verschillende internationale perspectieven vertegenwoordigd, uit bijvoorbeeld Colombia, Zuid-Afrika, Iran en Hongkong. Daar worden soms heel andere werkwijzen gehanteerd binnen het kunstbeleid, wat weer impact heeft op de kunst zelf. De inzichten die je in dit soort gesprekken opdoet, zijn een verrijking van je eigen, Europese visie. Vrijheid in een dialoog zorgt voor een verruimde blik, en daaruit kunnen de mooiste dingen ontstaan.”
OTION
Muziek-, dans- en spoken-word-artiest OFF SOUNDS
“Mijn grootste inspiratie vind ik in water – als OTION (ocean) word ik er altijd aan herinnerd dat ik in verbinding sta met iets dat groter is dan wij allemaal. Vrijer dan water bestaat bijna niet: het kan allerlei verschillende vormen aannemen, maar het blijft altijd hetzelfde element. Daarin herken ik mezelf, en het is ook te herkennen in mijn geluid en bewegingen. Met deze expressie van mijn eigen gevonden vrijheid, hoop ik ook het stukje vrijheid in de mensen om me heen aan te spreken – of ze in ieder geval op een bepaalde manier te bewegen. Dat onbegrensde gevoel bied ik op die manier ook aan hen.”
Foto's: o.m. Jonathan Keren, Michel Mees, Laurien Riha, Yaël Temminck