Achter de schermen: de eerste toneelmeester
Tekst: Meren Rutten
Planningen, voorbereidingen en – helaas niet onbelangrijk – oplossingen voor problemen: in de aanloop naar een voorstelling moeten er ontelbaar veel zaken geregeld worden. Jeroen Jaspers, eerste toneelmeester bij Nationale Opera & Ballet, weet er alles van – hij heeft inmiddels aan wel honderd voorstellingen meegewerkt. In dit artikel vertelt hij over zijn functie en zijn werk achter de schermen.
Zijn liefde voor theater was er altijd al, maar toen Jeroen Jaspers op de middelbare school aan een cabaretvoorstelling meewerkte, wist hij het zeker: later wilde hij in het theater werken. Na zijn opleiding aan de toneelacademie in Amsterdam begon hij als freelancer voor verschillende klussen in theaters. In 1998 kon hij via een uitzendbureau bij Nationale Opera & Ballet aan de slag, en via verschillende functies werd hij hier in 2006 tweede toneelmeester en uiteindelijk in 2015 benoemd tot eerste toneelmeester. Jeroen: “Ik begon als uitzendkracht, werkte toen als toneel-assistent en daarna als operator, en promoveerde vervolgens naar tweede toneelmeester en daarna naar eerste toneelmeester. Een hele route dus!”
Het voortraject
Een eerste toneelmeester is verantwoordelijk voor de technische kanten van een opera- of balletproductie vanaf het moment dat het decor klaar staat in het decoratelier. Maar ook daarvoor, tijdens het voortraject, is hij al bij het technische proces ervan betrokken: “Na de presentatie van het artistieke team over het decorontwerp, overleg ik met de productievoorbereider hoe de achterkant van het decor vormgegeven moet worden. Daarmee bedoel ik bijvoorbeeld de afmetingen ervan, de plekken waar we de bewegende elementen moeten plaatsen en waar de hendels moeten komen om het decor uit elkaar te halen. We stellen telkens de vraag: hoe bereiken we wat de decorontwerper wil zien aan de voorkant, binnen de afmetingen en technische regels waar we ons aan moeten houden voor de achterkant van het decor?”
Opbouw
Het voortraject is afgelopen wanneer het decor klaarstaat in het decoratelier. Samen met de toneeldienst komt de eerste toneelmeester het decor daar uit elkaar halen, om het op- en afbouwen ervan al in de vingers te krijgen. Vervolgens wordt het decor naar Nationale Opera & Ballet vervoerd en zet het team het daar weer op het toneel in elkaar, zodat de repetities op het toneel kunnen beginnen. “Tijdens dit proces ben ik verantwoordelijk voor het verloop van de opbouw, voor de tijdsplanning en voor het uiteindelijke totaalplaatje op het podium.”
Ook staat de eerste toneelmeester altijd paraat om eventuele problemen op te lossen, bijvoorbeeld met het licht of geluid. Terwijl de tweede toneelmeester dan doorgaat met de bouw, kan de eerste toneelmeester overleggen met de betreffende collega over de volgende stappen, om alsnog alles op tijd af te krijgen. Op die manier werken de eerste en tweede toneelmeester vanaf de generale repetitie tot de laatste voorstelling samen met het team aan het op- en afbouwen van het decor voor de verschillende aktes, en zorgen ze voor een goed verloop van alle technische werkzaamheden.
Uitdagingen
Met de ontelbare technische aspecten die aan elke productie verbonden zitten, is het niet gek dat er heel af en toe iets mis gaat. En hoewel Jeroen gelukkig nog nooit een voorstelling heeft hoeven stopzetten wegens problemen, krijgt hij genoeg uitdagingen voor zijn kiezen: “Neem bijvoorbeeld Salome: voor die opera werkten we met heel veel droogijs (een vaste vorm van koolstofdioxide dat in de theatertechniek gebruikt wordt om de illusie van laaghangende nevel op te wekken, red.). Dat werd opgeslagen in de kelder, maar deze was op een gegeven moment simpelweg niet meer toegankelijk, omdat dat droogijs er de luchtkwaliteit zó verslechterd had. Met hulp van mega ventilatoren, een luchtsluis en een soort netwerk van slangen die door het hele pand liepen, hebben we uiteindelijk kunnen zorgen dat er frisse lucht naar binnen kwam, en dat de slechte lucht naar buiten verdween.”
Voor Jeroen maken deze spannende momenten zijn werk juist interessant: “Ik hou van denken in oplossingen en ik vind het geweldig om samen met de verschillende artistieke teams en de toneeldienst te zorgen voor een goed verloop van een productie. Je begint telkens vanaf nul, en aan het einde van de rit staat er altijd weer een schitterende voorstelling op het toneel!”
