George Balanchine

George Balanchine wordt alom beschouwd als de grootste dansvernieuwer van de twintigste eeuw. Zijn balletten schitteren met name door de razendknappe architectonische opbouw van de choreografische patronen en dansthema’s waarmee hij de ruimte bespeelt. Zijn werk is even vernieuwend, inventief en tijdloos als bijvoorbeeld de schilderijen van Pablo Picasso of de composities van Igor Stravinsky.

Balanchine werd in 1904 in Sint-Petersburg geboren als Georgi Melitonovitsj Balantsjivadze. Hij volgde zijn dansopleiding aan de vermaarde school van het Marijinski Ballet, waardoor hij kon putten uit het rijke bewegingsarsenaal van de Frans-Russische Marius Petipa, de belangrijkste choreograaf van de negentiende eeuw. Daarvan getuigen onder meer de briljante spitzenvariaties en de elegantie en aristocratische verfijning in Balanchines choreografieën. Tegelijkertijd liet Balanchine zich inspireren door de twintigste-eeuwse experimentele kunst, zoals die van het constructivisme, de vernieuwende kunststroming die opkwam met de Russische Revolutie. Zo was hij als beginnend choreograaf in 1921 medeoprichter van het avant-gardistische Jonge Ballet, dat zich toelegde op constructivistische vormexperimenten.

In 1924 ontvluchtte Balanchine Rusland, tijdens een tourneeprogramma in Duitsland. Hij kwam terecht in de stal van impresario Sergej Diaghilev, die met zijn legendarische Les Ballets Russes voor een revolutie in de theater- en danswereld zorgde. Na het uiteenvallen van Les Ballets Russes toerde Balanchine enkele jaren door Europa, totdat de Amerikaanse kunstkenner Lincoln Kirstein hem uitnodigde om naar New York te komen. Samen richtten ze de School of American Ballet op en vervolgens een gezelschap, dat in 1948 werd omgedoopt tot New York City Ballet en algauw een van de meest fameuze balletgezelschappen ter wereld werd. Het Amerikaanse leven vormde een belangrijke inspiratiebron voor Balanchines vernieuwing van het academische ballet. Broadway, Hollywood, de populaire muziek: de dynamiek en energie van de Amerikaanse cultuur heeft zijn werk ingrijpend beïnvloed.

Tot Balanchines overlijden in 1983 bleven Kirstein (als algemeen directeur) en Balanchine (als artistiek leider, al gaf hij zelf de voorkeur aan de term balletmeester) verbonden aan het New York City Ballet. Balanchines productiviteit was ongeëvenaard: hij maakte meer dan vierhonderd balletten, film-, opera-, revue- en musicalchoreografieën.

• Gedurende seizoen 2023/2024 is van George Balanchine van 16 tot 30 september bij Het Nationale Ballet de choreografie The Four Temperaments te zien in Four Temperaments en van 3 februari tot en met 17 maart Valse Fantaisie in Tien (tournee Junior Company).