‘Martin Crimp wringt muziek uit mij’

Tekst: Thea Derks

Componist George Benjamin werkte voor Lessons in Love and Violence voor de derde keer samen met librettist Martin Crimp.

Lees in dit interview over deze inspirerende samenwerking, de relatie tussen tekst en muziek en over de duistere thema's die in de opera's van dit duo worden aangeraakt.. "Wreedheid vormt nu eenmaal een onderdeel van ons leven."

George Benjamin

Zijn eerste grote liefde gold Hector Berlioz, hij was de laatste compositiestudent van Olivier Messiaen en hij was bevriend met Gérard Grisey, een van de grondleggers van het spectralisme. In 1980 brak Benjamin wereldwijd door met zijn suggestieve orkestwerk Ringed by the Flat Horizon, geïnspireerd op een dramatische foto van een onweer.

Een schilderij van een kasteel bij zonsopgang leidde twee jaar later tot het sfeervolle At First Light. Benjamin bestendigde zijn reputatie als klankschilder met succesvolle werken als Antara voor panfluiten, ensemble en elektronica (1987), Three Inventions voor kamerorkest (1995) en Palimpsests voor groot orkest (2002).

‘Een schilderij van een kasteel bij zonsopgang leidde twee jaar later tot het sfeervolle At First Light’

Hoewel Benjamin al vanaf zijn tienerjaren ervan droomde operacomponist te worden, duurde het tot zijn zesenveertigste voor hij de eenakter Into the Little Hill (2006) presenteerde. Het libretto van Martin Crimp was gebaseerd op de sage van de rattenvanger van Hamelen. Slechts twee zangers, een mezzosopraan en een sopraan, nemen samen alle rollen voor hun rekening. Deze opdracht van het Parijse Festival d’Automne was een instant succes; een cd-opname onder leiding van de componist won in 2017 een Diapason d’Or.

Written on Skin

De tweede samenwerking tussen Crimp en Benjamin, Written on Skin, was een echte klapper, een sensatie tijdens de première in 2012 in het Festival d’Aix-en-Provence. Sindsdien geldt de opera als onbetwist meesterwerk van de eenentwintigste eeuw. Het gruwelijke libretto verhaalt van een heerser die zijn overspelige echtgenote dwingt het hart van haar minnaar op te eten.

Ook bij de eerste uitvoering door De Nationale Opera in 2012 werd de opera, zowel door publiek als pers, laaiend enthousiast ontvangen, bepaald geen vanzelfsprekendheid voor eigentijdse opera. Voor Lessons in Love and Violence werkt George Benjamin opnieuw samen met librettist Martin Crimp en regisseur Katie Mitchell. Was Written on Skin gebaseerd op een middeleeuws volksverhaal uit de Provence, dit keer zocht Crimp inspiratie in zijn vaderland. Het – wederom – lugubere verhaal vol moord en doodslag is losjes gebaseerd op het leven van King Edward II.

Waarom wachtte u zo lang met het componeren van uw eerste opera?
“Jarenlang, een kwart eeuw om precies te zijn, zocht ik vergeefs naar een geschikte librettist. Ik had een lijstje met zo’n vijftig thema’s en sprak vele dichters, toneelschrijvers, film- en theaterregisseurs. Ik vroeg ze allemaal om advies, maar vond simpelweg niemand die mijn creatieve ader wist aan te boren. Met een enkeling kwam ik een minuscuul stapje in de richting. We bespraken voorzichtig wat mogelijke projecten, maar daar bleef het bij. Nooit, maar dan ook nooit kwam het ook maar in de buurt van een werkelijke samenwerking."

‘Zodra ik Martin ontmoette, voelde ik: dit is iemand met wie ik kan samenwerken!’

"Op een gegeven moment had ik de hoop opgegeven. Ik wil niet zeggen dat ik in wanhoop verkeerde, maar ik had het gevoel dat ik nooit een manier zou vinden om voor het theater te schrijven. Tot ik Martin Crimp leerde kennen, die mij beter op mijn wenken bedient dan ik ooit had durven hopen. De gambist Laurence Dreyfus, mijn collega-docent aan King’s College London, bracht ons met elkaar in contact. Zodra ik Martin ontmoette, voelde ik: dit is iemand met wie ik kan samenwerken!”

Wat heeft Crimp dat andere librettisten niet hebben?
“Ten eerste is het een delicate aangelegenheid om met iemand samen te werken, zeker als het gaat om zoiets intensiefs als opera. Je investeert een groot deel van je creatieve persoonlijkheid in de ander, je verschaft hem toegang tot jouw wereld. Dat geldt voor beide kanten."

"Martin is voor mij de gedroomde partner, genereus en gevoelig. Bovendien is hij een tovenaar met taal. Ik ben een groot bewonderaar van de structuren die hij bouwt en de krachtige emoties die hij in zijn toneelstukken uitdrukt. Zijn taalgebruik is zó bijzonder, origineel en idiosyncratisch, dat stimuleert mijn fantasie enorm. Sinds ik hem heb leren kennen is mijn creativiteit flink toegenomen. Inclusief Lessons in Love and Violence heeft dat inmiddels zo’n vier en een half uur muziek opgeleverd.”

Over Written on Skin zei u dat Crimp de tekst als het ware een stukje van de grond tilt. Wat moeten we ons daarbij voorstellen?
“Zijn teksten zijn in wezen heel simpel. Ze gaan over liefde, haat, macht, dood, kortom de essentiële zaken van het leven. Hij gebruikt weinig lange woorden en ook de zinnen zelf zijn veelal kort. Dat maakt ze bij uitstek geschikt om te zingen. Zijn taalgebruik is volkomen begrijpelijk, maar tegelijkertijd kleeft er iets eigenaardigs aan. Het is niet de manier waarop mensen normaliter spreken."

"Onder de makkelijk verteerbare oppervlakte ligt iets raars, iets wat een tikje eng is. Dat vind ik heel aantrekkelijk. Het is moeilijk te zeggen waar hem dat precies in zit, maar als je drie zinnen van hem leest weet je dat ze van hém zijn. De woorden van de personages vormen zowel onderdeel van een gepassioneerd en spontaan drama als van een bouwkundige constructie, bijna als een kristal. Die ambivalentie tussen begrijpelijkheid en gekunsteldheid nodigt mij uit muziek te schrijven. Alsof je elektriciteit geeft aan een lamp. Als zijn teksten normaal en voorspelbaar zouden zijn, hoe en waarom zou ik ze dan verklanken? Martin wringt bijna onvermijdelijk muziek uit mij.”