Componist Jeanine Tesori: Een meester in de menselijke emotie

Jeanine Tesori begon haar carrière in 1995 op Broadway, toen zij de muziek arrangeerde voor een herneming van de musical How to Succeed in Business Without Really Trying. Veel Broadway en off-Broadway successen volgden: Tesori schreef vijf musicals voor Broadway die voor een Tony Award werden genomineerd: Twelfth Night, Thoroughly Modern Millie, Caroline, or Change en Shrek the Musical, die in 2012 en 2013 ook op verschillende plekken in Nederland te zien was. Na een vijfde nominatie won ze in 2015 een Tony Award voor ‘Best Original Score Written for the Theatre’ voor haar musical Fun Home, een coming-of-age-verhaal gebaseerd op de gelijknamige autobiografische graphic novel van Alison Bechdel. Ook deze musical werd in 2020 naar Nederland gebracht.

Opera’s

Behalve voor musicals, schrijft Tesori ook muziek voor films, theater en componeert ze opera. In 2010 ging haar opera A Blizzard On Marblehead Neck in première, op een tekst van Tony Kushner, over het turbulente huwelijk tussen de Amerikaanse toneelschrijver Eugene O’Neill en actrice Carlotta Monterey. Geïnspireerd door een waargebeurd incident tussen het echtpaar in 1951, begint de opera middenin een hoogoplopende ruzie over O’Neills dringende wens om de verwarming laag te houden in hun ijskoude huis in Massachusetts, terwijl buiten een sneeuwstorm woedt.

In 2012 ging Tesori’s tweede opera The Lion, the Unicorn, and Me, gebaseerd op het boek van Jeanette Winterson, in première bij de Washington National Opera. In deze hervertelling van het kerstverhaal wordt de nederige ezel boven alle andere dieren gekozen om Maria naar Bethlehem te dragen.

Haar nieuwste opera Grounded zal in 2023 bij de Washington National Opera in première gaan. Het is een operabewerking van een monoloog van George Brant, over een vrouw die na het krijgen van een kind terugkeert naar haar werk bij de luchtmacht. In plaats van opnieuw te gaan vliegen, moet ze aan de grond blijven om drones aan te sturen.

‘Het identiteitsconflict van de ‘black man in blue’ bood stof voor een episch drama, dat thuishoort op een operapodium’

Blue

Voor haar opera Blue werkte Jeanine Tesori voor het eerst samen met schrijver en regisseur Tazewell Thompson. Thompson omschreef zijn libretto als zijn ‘brief aan de wereld’, over de – regelmatig fatale – confrontaties die elke zwarte man in Amerika met vaak witte politieagenten ervaart. Tesori is geen componist die met een kant-en-klaar libretto achter haar schrijftafel plaatsneemt. Liever werkt ze nauw samen met haar librettisten. In de uitgebreide gesprekken die zij samen voeren, beginnen de personages langzaam tot leven te komen. Een voorbeeld: aanvankelijk zag Thompson de vader van het gezin dat centraal staat in de opera voor zich als jazzsaxofonist. Het was Tesori die voorstelde om van hem een politieagent te maken. Sterker nog: een zwarte politieagent wiens zoon door een collega om het leven wordt gebracht. Het identiteitsconflict van de in Noord-Amerika welbekende ‘black man in blue’ (een zwarte man in de functie van een politieagent) bood volgens Tesori stof voor een episch, groot dramatisch verhaal, dat thuishoort op een operapodium. Het idee van ‘het lot’ ging een grote rol spelen in de opera: ‘is het lot van een zwarte man al bepaald?’. De opera kreeg zo haast de dramatische kwaliteit van een oud-Grieks drama, met bovendien een mannen- en vrouwenkoor van vrienden van de ouders.

Actuele thematiek

Blue ging in 2019 in wereldpremière op het Glimmerglass Festival, dat Tesori en Thompson had gevraagd een opera te maken over de rol die racisme speelt in de hedendaagse Noord-Amerikaanse maatschappij. Al snel wisten Tesori en Thompson dat de opera over politiegeweld jegens mensen van kleur moest gaan. En hoewel dit onderwerp al sinds jaar en dag leeft is in de Verenigde Staten, bleek het werk meteen in de eerste jaren na zijn wereldpremière relevanter en actueler dan ooit: in 2020 kreeg de Black Lives Matter-beweging wereldwijd momentum nadat George Floyd in Minnesota door een politieagent werd verstikt. Beelden van de schokkende en uitgerekte dood van een zwarte man gingen de wereld over.

Muzikale taal

In ieder genre wordt Jeanine Tesori’s muziek gekenmerkt door een grote veelzijdigheid: popmuziek staat naast Janáček-waardige recitatieven, soul naast gospel, jazz en folk-rock. Bovenal weet Tesori haar muziek van een menselijke gevoelslaag te voorzien en datgene wat tussen de regels en onder de tekst verscholen ligt muzikaal te verklanken. Schrijver Tony Kushner zei over haar compositiekwaliteiten voor het muziektheater: “Ze begrijpt of weet intuïtief [...] wat er onder de oppervlakte ligt, waar de echte betekenis van een stuk ligt. Ik heb nog nooit iemand ontmoet die daar zo open voor staat, of zo intellectueel is op het vlak van de menselijke emotie als zij. Hoewel dat voor iedereen een goede eigenschap is, ligt hier de sleutel: zij heeft het absoluut bijzondere vermogen om dat in muziek om te zetten.” Ook Thompson onderschrijft deze kenmerkende kwaliteit van het muziektheatrale werk van Tesori, en denkt te weten hoe zij daaraan komt: “Het komt volledig doordat zij zo in contact staat met de wereld, haar ogen altijd open heeft, kijkt, observeert, betrokken is.”

Doordat Tesori theaterteksten met haar muziek dusdanig van een menselijke gevoelswereld kan voorzien, weet zij het verhaal van Blue invoelbaar te maken voor iedereen, door tot de kern van de emoties van de personages door te dringen en deze via haar muziek rechtstreeks in het hart van de toeschouwer te planten.