Hans van Manen-tijdlijn

Van de vier werken die Van Manen na de eeuwwisseling nog voor Nederlands Dans Theater creëert, is Simple Things - gemaakt voor NDT 2 in november 2001 - een uitschieter. Het is een van de balletten waarin zijn vermogen om totaal verschillende muziekstukken tot een volstrekt logisch geheel samen te smeden in optima forma tot uiting komt. Het ballet begint met een virtuoos en uitdagend jongensduet op opzwepende accordeonmuziek. Daarna voegen twee meisjes zich bij de jongens en wordt de sfeer eleganter, serieuzer. Op muziek van Joseph Haydn en Pēteris Vasks dansen de vier in wisselende combinaties duetten met elkaar. Na deze vluchtige ontmoetingen verlaten de meisjes het toneel – alsof ze enkel toevallige passanten in het leven van de jongens waren – en herhalen de jongens hun eerdere choreografische duel. Danseres Parvaneh Scharafali, onderdeel van de originele cast: "Hans speelt met de muziek. Hij heeft een heel geraffineerde muzikaliteit, die voor ons als dansers best lastig op te pikken was, zeker in de snelle delen." Haar voormalige danspartner Lukáš Timulak: "Zelf kon hij echter heel goed voordoen hoe hij het hebben wilde. En daar genoot hij ook volop van. Als hij niet de leeftijd had die hij heeft, zou hij het volgens mij nog steeds heerlijk vinden om een ballet als Simple Things zelf te dansen."

In januari 2003 gaat Van Manens laatste creatie voor Nederlands Dans Theater, Monologue, Dialogue,  in wereldpremière. De choreografie op diverse Bach-composities markeert tevens het afscheid van het danspodium van muze Sol León, die dan ook een belangrijk en indrukwekkend aandeel in het ballet heeft. 

Dat Van Manens samenwerking met het Haagse gezelschap op dat moment 'scheurtjes vertoont' blijkt al uit wat danscriticus Eddie Vetter na de première in De Telegraaf schrijft: "Het jaar 2002 is voor Nederlands Dans Theater voorbijgegaan zonder ook maar een ballet van Hans van Manen. Het is alsof hij al het moois heeft opgespaard en gebundeld in Monologue, Dialogue, een weergaloze reeks vrouwensolo's en duetten. Het is een nieuw hoogtepunt in een oeuvre dat toch al zo rijk is aan topstukken."

In juli 2003 hakt Van Manen de knoop definitief door: hij vertrekt bij Nederlands Dans Theater, omdat, zo meent hij, zijn werk "zowel in de binnenlandse programmering als bij buitenlandse tournees in onvoldoende mate wordt opgenomen om een positie als huischoreograaf te rechtvaardigen."

Naast Het Nationale Ballet en Nederlands Dans Theater heeft, in ons land, ook Introdans inmiddels een omvangrijk Van Manen-repertoire.  Onder de bezielende leiding van artistiek directeur Roel Voorintholt heeft het Arnhemse gezelschap sinds 1995 bijna 25 bestaande werken van Van Manen uitgevoerd, zowel in de programma's voor volwassenen als in die voor de jeugd. Voor een van die jeugdproducties maakte Van Manen in 2003 ook, speciaal voor Introdans, Sticky Piece. In dit 'ballet voor twee' blijven de dansers steeds – letterlijk – aan elkaar plakken; een vondst van kostuumontwerper Keso Dekker, die hun kostuums van klittenband voorzag. Het effect is hilarisch. Pas wanneer de dansers zich tegen het einde tot knalroze-oranje vlinders ontpoppen, kunnen ze even lekker losgaan en knallen.

Over Voorintholts keuze om (delen uit) Van Manens balletten een belangrijke plek in de jeugdprogrammering te geven, zegt Van Manen: "Roel heeft niet alleen de beschikking over een stel waanzinnig toegewijde dansers, hij heeft ook een heel goede smaak en een buitengewoon goed gevoel voor wat werkt. Zelf zag ik als elfjarig jongetje het Scapino Ballet en ik was meteen verkocht. Ik twijfel er niet aan dat dat nu ook regelmatig bij Introdans gebeurt." Dat de werken oorspronkelijk meestal niet voor kinderen zijn gemaakt, doet daarbij volgens hem niet ter zake. "Kinderen zijn een fantastisch publiek. Ze reageren meteen en zijn ongelooflijk intelligent." 

De terugkeer van Van Manen als vaste choreograaf van Het Nationale Ballet wordt in maart 2005 gevierd met een wereldpremière van zijn hand in het programma Master Moves, getiteld Frank Bridge Variations. In het ballet leeft Van Manen zich op negen variaties van Benjamin Brittens Variations on a Theme of Frank Bridge uit in contrasten: scherp en vloeiend, exact en vrij, driftig en melancholiek. Maar hoe uiteenlopend ook, samen vormen de delen van de choreografie een even vanzelfsprekende als verbluffende eenheid, waarin zelfs de meest vertrouwde Van Manen-karakteristieken van een nieuwe gloed worden voorzien. "Een magnifieke comeback (..) een 'typisch' Van Manen-ballet: doordrongen van zijn signatuur, blijvend verrassend in detaillering, luchtig ademend door de variaties", oordeelt dagblad Trouw, en De Telegraaf schrijft: "Van Manen begint met voltreffer (..) De choreograaf weet de negen variaties van Benjamin Britten aaneen te smeden tot een magistrale eenheid in verscheidenheid."

Van Manen draagt Frank Bridge Variations op aan zijn voormalige NDT-muzen Sol León en Paul Lightfoot, van wier dochter Saura (geboren in 1998) hij tevens de peetvader is. Het ballet betekent ook de 'geboorte' van een nieuwe Van Manen-muze: Igone de Jongh, die in 2003 bevorderd is tot eerste solist van Het Nationale Ballet. Tussen 2005 en 2014 zal Van Manen diverse balletten voor haar creëren, en daarnaast zal ze ook een groot aantal rollen vertolken die oorspronkelijk gemaakt werden voor, onder anderen, Alexandra Radius, Coleen Davis, Fiona Lummis en Sol León.

In 2006 vraagt Het Nationale Ballet Van Manen om curator te zijn van het Holland Festival-programma van het gezelschap, dat daarom toepasselijk His Master's Choice wordt gedoopt. Naast een wereldpremière van Ted Brandsen, Stealing Time, bevat het programma werken van drie van Van Manens 'helden': Balanchines Kammermusik No. 2, de Nederlandse première van Jerome Robbins' A Suite of Dances en een voor het gezelschap nieuw werk van Van Manens 'Duitse vriend' Martin Schläpfer, getiteld Streichquartett. "Topdansavond bij Hans van Manen", kopt NRC Handelsblad.

Over zijn keuze voor Balanchines Kammermusik No. 2 zegt Van Manen: "Hoe het in elkaar zit, het gemak waarmee het allemaal door elkaar loopt: ik zit er altijd weer met stomme verbazing naar te kijken." En over Robbins' A Suite of Dances: "Alles wat goed is, inspireert. Dat heb ik ook met Robbins. Die Suite of Dances, de solo die hij voor Baryshnikov heeft gemaakt, met verder alleen die celliste op het toneel, dat is van een wáánzinnige eenvoud, en tegelijk zo creatief en gevarieerd, echt prachtig."

Ter ere van Van Manens 75ste verjaardag organiseert Het Nationale Ballet in 2007 een omvangrijk Hans van Manen Festival. In een kleine drie weken tijd worden maar liefst 21 werken van de meesterchoreograaf uitgevoerd door, naast Het Nationale Ballet, het San Francisco Ballet, Stuttgarter Ballett, Bayerisches Staatsballett, Balletmainz, Nederlands Dans Theater, Introdans en de Nationale Balletacademie. Ook treden Ulyana Lopatkina, Ivan Kozlov en Sofiane Sylve op als gastsolisten. De openingsavond van het festival wordt bijgewoond door Koningin Beatrix en Prinses Máxima. Voor aanvang van de voorstelling dansen studenten van de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten op het plein voor Het Muziektheater (nu Nationale Opera & Ballet) Hans van Manens 'klompenchoreografie' Clogs.

Trouw schrijft: "De maestro legde na afloop van alle programmapremières zijn bloemen aan de voeten van het ensemble neer (..) Zo werd het Hans van Manen Festival niet alleen een ode aan de belangrijkste Nederlandse choreograaf, het was een ode aan de danskunst en diens beoefenaars." En de vooraanstaande Duitse danscriticus Jochen Schmidt noteert in Die Welt: "Toen de eregast zich na de laatste 'curtain call' zelf bij zijn artiesten op het podium voegde, stond het publiek als één man in één grote beweging op voor de meest spontane staande ovatie die deze criticus ooit heeft gezien. Iedereen in het theater was zich er waarschijnlijk van bewust getuige te zijn geweest van een historische dansgebeurtenis."