Over de creatie van een nieuwe La Bayadère

Een stap vooruit door een blik op het verleden

Van een ballet vol exotische fantasieën naar een verhaal met wortels in ons echte verleden. De nieuwe versie van La Bayadère is gebaseerd op feit in plaats van fabel. Daarbij blijven de originele dansjuwelen behouden, maar in een visie die past bij deze tijd. Het project wordt geleid door vier co-directors: dr. Priya Srinivasan, Kalpana Raghuraman, Rachel Beaujean en Ted Brandsen.

Tekst: Lune Visser

Want dát deze juwelen niet verloren mogen gaan, staat vast. Ted Brandsen: “Net zoals je een Rembrandt niet zomaar door een nieuw schilderij vervangt, laat je zulk prachtig balleterfgoed ook niet verloren gaan. De enige manier om het te behouden, is door het te blijven uitvoeren. Dat kan alleen door het in een andere context te plaatsen, weg van de oriëntalistische blik uit de negentiende eeuw en richting gelijkwaardigheid.”

In die tijd was het namelijk heel gebruikelijk om romantische sprookjesballetten in een exotische setting te plaatsen. Daarnaast maakte de Prins van Wales in 1875 een in de media uitgebreid belichte tour door India, wat voor choreograaf Marius Petipa een goede aanleiding bood om zo’n ballet te creëren.

Historisch onderzoek

Dr. Priya Srinivasan, danshistoricus en choreograaf: “Maar Petipa werd ook geïnspireerd door een groep Indiase dansers die tussen 1838 en 1839 door Europa tourden. Het doel voor onze nieuwe versie van La Bayadère is nu om die inspiratie op een passende manier te eren. Dat doen we door samen te werken met Indiase kunstenaars uit erfgoedgemeenschappen.”

Kalpana Raghuraman, Creative Associate van Het Nationale Ballet: “Deze andere benadering kunnen we mede kiezen dankzij het historische en archeologische onderzoek van Priya, en door mijn culturele en artistieke inbreng als Nederlands/Indiase choreograaf. We vinden het ontzettend vooruitstrevend dat Het Nationale Ballet deze aanpak hanteert.”

Andere tijd, andere plek

De co-directors kiezen er niet voor om – zoals bij andere gezelschappen wel gebeurt – onderdelen achterwege te laten. Srinivasan: “Wij proberen het ballet opnieuw te presenteren door het libretto te herschrijven. We situeren het verhaal in een echte Nederlandse handelsnederzetting – Fort Sadras in Zuidoost-India – en creëren door diepgaand archiefonderzoek personages die gebaseerd zijn op echte mensen uit de tijd van de VOC, onder wie Nederlanders, Engelsen, Duitsers en mensen met een gemengde achtergrond. Hierdoor kunnen we wegblijven van racistische stereotypen. Zo is het personage van de Hoge Brahmaan vervangen door een corrupte Nederlandse koopman die echt heeft bestaan.”

Raghuraman: “Het is hiermee voor het eerst dat een klassiek ballet reflecteert op het beladen verleden van Nederland, en we willen zowel de rijke diepgang als de complexiteit ervan belichten.”

Choreografische aanpassingen

Vanwege de nieuwe setting moeten er wel aanpassingen in de choreografie worden gedaan. Rachel Beaujean: “De grootste verandering is aan het begin van het ballet. Hier zijn de personages soms zo anders, dat de bewegingen niet meer bij hun persoonlijkheid passen. Die corrupte koopman beweegt bijvoorbeeld niet hetzelfde als de oorspronkelijke Hoge Brahmaan. Bij het creëren van nieuwe passen laat ik het libretto leidend zijn, en probeer ik de bewegingen echt het verhaal te laten vertellen.”

Waar Beaujean in ieder geval niets aan hoeft te veranderen, is de witte akte, het zogeheten ‘Rijk der Schimmen’. “Die is generaties lang doorgegeven van danser op danser en is nog behoorlijk intact. Ik weet zeker dat deze scène ook het huidige publiek direct zal betoveren.”